به گزارش پایگاه خبری مفاز، شاید بتوان جریان نوظهور برآمده از فرقه نعمت‌اللهی سلطانعلی‌شاهی گنابادی، موسوم به گروهک مجذوبان نور را از پیشقراولان بسط نظری و به‌کارگیری مقوله مدرن‌سازی فقر به شمار آورد. مجذوبانی‌ها نخستین جریان منتسب به تصوف هستند که فقر و درویشی را به دو بخش سنتی و مدرن تقسیم کردند.
اتاق فکر مجذوبانی در تشریح درویشی‌گری سنتی می‌نگارد:
▪️ علمداران درویشی سنتی، بی‌توجه به مقتضیات هر زمان و میل ولیّ آن زمان، با هر پدیده تازه‌ای مخالفت می‌کنند و آن را بدعت می‌خوانند.
▪️ دراویش سنتی سد محکمی در تربیت سالکان توسط ولیّ زمان هستند و با آموزش‌های غلط و اشتباه، مانع از رشد و بالندگی درویشان می‌شوند.
▪️ به اسم تقیه و راضی به رضای حق بودن، ظلم‌پذیر و کرنشگر ظالمانند.
▪️ دارای جمود فکری‌اند و با تکرار کهنه‌گویی‌ها و عرفان‌بافی، راه عقلانیت و تفکر و اندیشیدن را مسدود می‌کنند.¹
طبق این نظریه، درویشی مدرن عبارت‌است از پیروی و بیعت با ولیّ وقت و تبعیت و قبول آنچه مقبول شخص کامل هر زمان است و این درویشی نو و مدرن و به‌روز است و همیشه تازه است.²
جریان مجذوبان نور طی سال‌های شکل‌گیری تا نقطه اوج تحرکات خود، نشان دادند به لحاظ مشی فکری و عملی، تفاوتی اساسی با قاطبه دراویش که آنان را دراویش سنتی می‌خوانند، دارند و دامنه این تفاوت، حتی به تفاوت در پوشش و ظاهر این جریان هم سرایت کرده است. کمرنگ شدن و در مواردی نادیده گرفتن مقوله حجاب از سوی زنان درویش، بارزترین مصداق در این رابطه است. دست‌بوسی زنان درویش از قطب و کنار گذاشتن مبانی اعتقادی درویشی سنتی، حرکت در مسیر ارزش‌ها و هنجارهای همسو با مدرنیته می‌باشد.
یک گام فراتر از ظواهر، در ساحت اندیشه‌ای نیز، مجذوبان مدرن‌گرا، با قدرت‌طلبی و سیاسی‌گری، عملاً در مسیر دنیاگرایی حرکت می‌کنند. نزد این فقرای مدرن، حضور در جلسات فقری، تبعیت بی‌چون و چرا از فرامین قطب و عدم مداخله در امور دنیوی و سیاسی، هیچ الزامی ندارد.
بدین‌سان شاید بتوان مجذوبان نور را پیشرو در بهره‌گیری و نمایش درویشی مدرن در داخل دانست که با توجه به سلیقه علمی بانیان خود، تلاش زیادی برای جنبه علمی بخشیدن و تئوریزه کردن آن انجام داده‌اند.
۱. درویشی سنتی و درویشی مدرن، مجذوبان نور
۲. همان.
