به گزارش خبرنگار پایگاه خبری مفاز، حجت‌الاسلام محمد اسعدی، دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در نشست علمی «امامت و چالش تکفیر در اندیشه شیعی» با بیان اینکه قربان و غدیر توأم و مکمل هم هستند، اظهار کرد: عید قربان به رشد فردی مومنان و غدیر به رشد اجتماعی دلالت دارد، متأسفانه برخی در این خصوص دچار رویکرد افراطی شده و قربان منهای غدیر یا غدیر منهای قربان را دنبال کرده اند که سبب مشکلاتی در جهان اسلام شده است.
وی تصریح کرد: اگر عید قربان را با محوریت تقرب الی الله و اثبات عدم تعلق به بت‌های نفسانی تلقی کنیم در ارتباط با ولایت معنای کاملتری می‌یابد و رویکردهایی که توحید را منهای ولایت تلقی می‌کنند به حاشیه می‌روند در حالی که عید قربان حیث ولایی هم دارد اما گاهی دچار هجمه شده و خشونت معرفی شود که روزهای اخیر هم شاهد پررنگ تر شدن این جریان و نقد قربانی کردن هستیم.
حجت‌الاسلام اسعدی با اشاره به اینکه چالش تکفیر در امامت نیازمند تحلیل از زوایای مختلف شیعه و سنی است، عنوان کرد: در میان متکمان و عالمان اهل سنت ماهیت اصلی مسئله امامت را در حوزه فقه می یابیم در حالی که در مکتب شیعیان در حوزه افعال الله تلقی می‌شود و دارای حیث کلامی است.
دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با تأکید بر اینکه امامت یکی از اصول و ارکان مذهب شیعه است، افزود: دینداری در اسلام و قرائت شیعی قطعا باید قائل بر امامت اهل بیت(ع) باشد و از آنجا که اصل امامت در کنار اصول معاد، عدل، نبوت و توحید بیان شده است، نمی توان آن را انکار کرد.
وی در ادامه با طرح این سؤالات که آیا از اصل امامت در تفکر و مذهب شیعه می توان کفر مخالفان و منکران امامت را نتیجه گرفت؟ اینکه ما سلفی‌ها را متهم به تکفیر می‌کنیم آیا با کافر دانستن منکران امامت، ما هم مانند آنها هستیم؟ آیا می توان شیعه را جریان تکفیری لحاظ کرد یا خیر؟، مطرح کرد: ما به عنوان باورمندان امامت، خود قربانی هستیم زیرا شاخه های افراطی سلفی از گذشته تاکنون با تحلیل های مختلف شیعه را در زمره کفار شمرده است در واقع جریان تکفیری سلفی بلای دنیای اسلام بوده که فتنه‌های فراوانی را با رفتار و گفتار خود دامن‌گیر جهان اسلام کرده است.
چالش بین مسلمان به علت خلط رویکرد کلامی و فقهی است
حجت‌الاسلام اسعدی با بیان اینکه تکفیر دارای سه ماهیت کلامی، فقهی و اجتماعی است، تبیین کرد: ماهیت کلامی ریشه در تعریف کفر و ایمان دارد و متکلم کاری به تکلیف مکلفان ندارد بلکه به سعادت و شقاوت اخروی می‌پردازد، در حالی که ماهیت فقهی به حکم مکلف مانند ارتداد و انکار ضروری دین و نجاست کافر می‌پردازد و متأسفانه گاهی خلط مباحث کلامی و فقهی منشأ برخی مشکلات شده است.
دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه افزود: در بعد اجتماعی تکفیر به لحاظ فقهی و کلامی مشکلی میان عالمان منصف فریقین وجود ندارد ولی در متن جامعه برخی بدفهمی ها و سوء برداشت ها باعث بروز مشکلات زیادی شده و وحدت امت را خدشه کرده است، آسیب های تکفیر در جامعه اسلامی ناشی از نداشتن نگاه جامع به این مسئله و خلط آنها با یکدیگر است.
وی با اشاره به اینکه در مباحث جدید کلامی با مسئله تکثرگرایی دینی و پلوراسیم مذهبی مواجه هستیم، خاطرنشان کرد: می‌توان گفت خطر اجتماعی تکفیر بیش از خطرات فقهی و کلامی آن است بنابراین فقیهان و متکلمان اسلامی باید به بحث اجتماعی توجه داشته باشند در واقع حل مشکل تکفیر نیازمند توجه به هر سه بعد و ماهیت آن است.
برخی شیعه را متهم به تکفیر می کنند
حجت‌الاسلام اسعدی با بیان اینکه برخی اندیشه های اهل تسنن شیعه را متهم به تکفیر می‌کنند، عنوان کرد: عبدالمنعماز علمای برجسته اهل سنت در مقدمه «الفکر التکفیر»، در قضاوتی غیرمنصفانه، شیعه را مانند خوارج و حتی بدتر از آن می داند و گفته شیعیان اهل تقیه هستند اما خوارج اهل تقیه هم نبودند یعنی اگر مدعی تقریب هستند تصعنعی و ظاهری است البته تقیه در میان عالمان شیعه جایگاه خاص خود را دارد ولی با اتهاماتی این چنینی سازگاری ندارد.
وی با اشاره به اینکه تقریب سیره اهل بیت(ع) است، اظهار کرد: بعضی با استناد به الحدائق شیخ یوسف بحرانی، به این شبهه دامن زده‌اند ولی این ادعا که همه علمای شیعه قائل به کفر و یا کفر باطنی منکران امامت هستند اصلا پذیرفتنی نیست و امام راحل، شهید صدر، آیت الله خویی و آیت الله وحید خراسانی به صراحت این نظریه را مورد نقد قرار داده‌اند یوسف بحرانی با استناد به ظاهر برخی از اخبار که نیازمند تحلیل است و به طور قطع مورد توافق علمای دیگر نیست.
دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: مرحوم بحرانی نماینده علمای شیعی نیستند و در بخشی از مباحث شیعی تسلط دارند به طور کلی هم ما و هم اهل سنت باید توجه داشته باشیم همیشه یک نفر را نماینده و رهبر یک دین و مذهب نبینیم بلکه به عالمانی که نگاه تحلیلی به میراث دارند بنگریم و به اندیشمندان اخباری از جمله علامه مجلسی هم مراجعه کنیم و قضاوت محدود نداشته باشیم.
دیدگاه عالمان شیعه و تحلیل روایات منکر امامت
حجت‌الاسلام اسعدی ادامه داد: روایاتی وجود دارد که امامت را اصل تلقی کرده و منکران امامت را مؤمن نمی داند، اما صرفأ ظاهر روایت نمی‌تواند نتیجه درستی به ما دهد زیرا در کنار روایات مرتبط با منزلت امامت، روایات فراوان دیگری داریم که باید میان کفر و ایمان و اسلام تفاوت قائل شد یعنی باید انکار و جهد و مخالفت عالمانه و عامدانه با مخالفت جاهلانه را تفکیک کنیم. هر مخالفت و جهالتی «انکار» تلقی نمی‌شود بلکه جهد یعنی اینکه فرد بداند نص بر امامت وجود دارد و منکر آن شود انکار است حتی مرحوم بحرانی تأکید دارد که مخالف و منکر امامت اگر مستضعف فکری باشد قابل تکفیر نیست.
وی با تأکید بر اینکه براساس آیات قرآن، مستضعفان مسئله متفاوتی از افرادی دارند که جهد در عقیده باطل خود دارند از این رو هر کسی که مستضعف است را نمی‌توان کافر دانست، متذکر شد: مستضعف که مفهومی قرآنی دارد به کسی گفته می شود که حجت بر او ابلاغ و اتمام شده باشد و او با گوش شنیده و قلب هم درک کرده باشد اما به هر دلیلی ظرفیت پذیرش پیدا نکرده است. در ارتباط با انکار امامت اگر کسی اطلاعاتی نداشته باشد و شاکله ذهنی او از قصور و ضعفی برخوردار باشد که موفق به درک اصل نباشد از منظر شیعی تکفیر نیست.
حجت‌الاسلام اسعدی با اشاره به اینکه کفر و ایمان دارای مراتبی هستند و هر عدم ایمانی لزوما کفر نیست، مطرح کرد: پنج رکن اصول دین در یک ردیف نیستند، متکلمان برجسته شیعه گاهی ایمان را فقط به تصدیق النبی تلقی کرده اند که نشان می دهد عدل و معاد هم به عنوان اصول ضروری دین به این معنا تلقی نمی‌شوند. بزرگان شیعه اصل امامت را به توحید و نبوت ارجاع می‌دهند؛ چنانچه تکذیب امامت به تکذیب توحید و نبوت و قرآن منجر شود کفر است.
دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه متذکر شد: بسیاری از اهل سنت امروز اینگونه نیستند که به اصل بودن امامت واقف باشند و با وجود این که می دانند انکار آن مخالفت با نبوت است باز بر آن اصرار بورزند.
حجت‌الاسلام اسعدی در پایان گفت: بزرگان شیعه در کنار جهل از جهد یاد کرده‌اند از جمله مقدس اردبیلی درباره حکم مخالفت با برخی اصول ضروری دین معتقد است اگر انکار از روی شبهه محتملی باشد کفر نیست ضمن اینکه نفس ولایت و امامت مفهومی ذومراتب و مشکک است و کمتر کسی را سراغ داریم که هر حیثی از ولایت و امامت حضرات معصومین(ع) را منکر باشد.
دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه افزود: آیت‌الله خویی نیز گفته است آنچه از ولایت ضروری است حب و ولا است. ولی ولایت به معنای خلافت ضروری نیست و اگر کسی موفق به دریافت این بهره معنوی والا نشد، منکر تلقی نمی‌شود.
یادآور می شود، همزمان با دهه امامت و ولایت نخستین همایش ترجمان غدیر در قالب پنج نشست تخصصی مجازی از سوی دفتر قم بنیادپژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی برگزار می شود.
