به گزارش خبرنگار پایگاه خبری مفاز، حجت الاسلام اسماعیل علی خانی، استادیار مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، در وبینار «عوامل غیر معرفتی الحاد»، که از سوی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه برگزار شد، اظهار کرد: ارتباط تنگاتنگ بین خدا و انسان و تأثیر خدا و اوصافش در عالم انسانی از بزرگترین بحث ها در طول تاریخ بوده است.
وی به تعریف کلمه الحاد پرداخت و افزود: در طول تاریخ واژه الحاد در جامعه اسلامی و ایرانی دارای معانی مختلف بوده است، الحاد به معنای انحراف از دین و یا انحراف از نبوت بوده است و در آینده برخی اندیشمندان این دیدگاه را مطرح می کنند که الحاد برای کسانی بیان شده که مخالف انبیاء بوده اند نه نبوت، بعدها نیز انکار دین و انکار خداوند و.. را شامل می شده است.
حجت الاسلام علی خانی ادامه داد: امروزه منظور از الحاد خداناباوری، بی خدایی و انکار خدای واحد مشخص است.
استادیار مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران بیان کرد: اوضاع و احوال درونی و بیرونی شخص، محیط، زمانه، شاخصه های اخلاقی و روانی فرد، القائات دوران کودکی و نوجوانی، تعصب ها، تقلیدها و منفی نگری ها از جمله مواردی هستند که بر انسان در زمینه انکار خداوند تأثیر می گذارند که قرآن از آن به عنوان عوامل غیرمعرفتی یاد می کند.
وی اظهار کرد: در زمینه تأثیر عوامل غیرمعرفتی انسان ها با حکم انسانی بدون تابع، برهان، منطق، دلیل و استدلال خداوند را انکار می کنند و مسئولیت عقلانی در اینجا نادیده گرفته می شود.
حجت الاسلام علی خانی عنوان کرد: انواع پیش داوری ها، تعلیم و تربیت، آداب و رسوم، آداب ناشی از مدگرایی از دیگر عوامل غیرمعرفتی هستند که عقل را تحت تاثیر قرار می دهند و مانع عمل شخص می شود، این عوامل غیر از استدلال و بحران ها هستند که در شناخت و باور انسان ها دخیل هستند.
وی خاطرنشان کرد: به گفته ولیلیام جیمز، فیلسوف آمریکایی و بنیان‌گذار مکتب پراگماتیسم عوامل معرفتی در افکار و باور انسان سهم ناچیزی دارند و اما عوامل غیرمعرفتی باور انسان را می سازند و باید توجه داشت که امید، عشق، ترس و منافع شخصی در باورهای ما سهیم است.
تأثیر عوامل غیرمعرفتی بر شخصیت و تصمیم گیری های فرد
حجت الاسلام علی خانی با اشاره به آیات قرآن عنوان کرد: شخصیت و یا شم استنباطی فرد برای او اهداف آینده را ترسیم و در تصمیم گیری ها، شناختن ها و محکوم کردن ها نقش ایفا می کند و فرد چون نمی خواهد واقعیت را بپذیرد، آن را انکار می کند و باید گفت که بنیان معرفت به گفته معرفت شناسان جدید، متأثر از عوامل غیر معرفتی است.
وی تصریح کرد: در جهان اسلام یک مؤمن حقیقی به واقعیت ها شکی ندارد و قدم نهادن او در وادی شناخت و باور صورت می گیرد و این فرد از گناه دوری می کند.
استادیار مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران با اشاره به تأکید قرآن در کسب تقوا، اظهار کرد: فردی که تقوا کسب می کند قدرت تشخیص و بصیرت در وجودش ایجاد می شود و می تواند حق را از باطل تشخیص دهد.
وی با بیان اینکه لج بازی، تکبر، خشم از دیگر عواملی است که سبب فساد عقل و مانع شناخت در فرد می شوند، ادامه داد: کسی که در وادی عرفان قدم نهاده می داند گناه چشم او را می بندد و نمی تواند حق را از باطل تشخیص دهد.
حجت الاسلام علی خانی با اشاره به اینکه عوامل غیرمعرفتی به صورت غیر ارادی بر شخصیت فرد تأثیر می گذارند، بیان کرد: اما چه چیز سبب می شود که فرد به صورت غیر ارادی یک باور را می پذیرد؛ در اینجا باید گفت که عملکرد شخص، نوع نگرش، تربیت و نوع محیط شخص را به جایی می کشاند که گویی دست خودش نیست و تصمیماتی را ناخودآگاه می پذیرد.
وی با اشاره به سخن فیلسوفان و معرفت شناسان ادامه داد: اینکه برخی افراد جذب یک اندیشه می شوند و آن را می پذیرند علت این است که احساس می کنند آن اندیشه با باور آنان سازگار بوده و سبب می شود فرد به کمال برسد.
حجت الاسلام علی خانی با بیان اینکه در بحث الحاد این نکته مطرح است که آیا دیدگاه عقلی و برهان منطقی پشت آن است و با استدلال و برهان فرد به این نتیجه رسیده است که خدایی وجود ندارد یا ناشی از عوامل اجتماعی، سیاسی و تربیتی است؟، خاطرنشان کرد: پشت الحاد یک تصمیم آزادانه وجود دارد و فرد اول خداوند را انکار می کند و سپس بر مبنای این تفکر خود تصمیم می گیرد و در زمینه های مختلف عمل می نماید.
«فردگرایی» و «نمایش خودسازی» از عوامل انکار خدا است
وی تصریح کرد: در الحاد افراد با تأثیر پذیری از عوامل غیرمعرفتی و غیرشناختی از تکلیف رها می شوند و به دنبال آزادی خواهی، لذت ها و زندگی بی قید و بند می روند.
حجت الاسلام علی خانی با بیان اینکه دین قید و بندی برای انسان در نظر گرفته است و فرد باید به حلال و حرام ها توجه داشته باشد، اظهار کرد: انسان ها در الحاد، دین و خدا را کنار می گذارند تا سنت های اخلاقی را که دین تابع آن است از سر راه خود بردارد و بر پایه هوا و هوس پیش بروند و این بیشتر از اینکه جنبه نظری داشته باشد، جنبه عملی دارد و ناشی از اراده پنهانی است.
وی با اشاره به فردگرایی و اهمیت دادن به فرد در دنیای جدید، خاطرنشان کرد: یکی از علل آزادی خواهی بشر، حرکت به سمت مدرن شدن و رشد توانایی ها و آزادی است، امروزه افراد خدا را انکار می کنند تا خودسازی را به نمایش بگذارند.
استادیار مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران بیان کرد: احساس بی نیازی و رفاه انسان ها از عوامل غیرمعرفتی است که انسان احساس خودبسندگی، سرمایه داری و رفاه گرایی می کند و موجب انکار خداوند می شود.
وی در پایان یادآور شد: تعصب جاهلیت که از دوران قدیم بوده است (دفاع غیر منطقی از قوم و قبیله)، تعصب به حزب، گروه، وطن و نژاد پرستی دیگر عامل در بحث الحاد و انکار خداوند است، این افراد هر عقیده ای که بر استدالال و دلیل است را به علت تعصب بی مورد انکار می کنند و بر عقیده خود پایبند هستند.
