به گزارش پایگاه خبری مفاز، سازمان تروریستی داعش مسئولیت حمله به کلیسای ایتالیایی سانتا ماریا در استانبول را در 28 ژانویه 2024 در جریان مراسم مذهبی که در آن یک شهروند ترکیه کشته شد، بر عهده گرفت. این حمله همچنین در پرتو حملات مستمر نیروهای امنیتی ترکیه علیه داعش، از جمله عملیات‌های ژانویه و فوریه 2023 که با دستگیری اعضای این سازمان تروریستی که در حال برنامه‌ریزی حملات علیه نمایندگی‌های دیپلماتیک و عبادتگاه‌های مسیحیان و یهودیان ترکیه بودند، به اوج خود رسید.
علاوه بر این وزارت خارجه آمریکا، در اواخر ژانویه 2023، به شهروندان آمریکایی مقیم ترکیه در مورد احتمال حملات قریب الوقوع علیه موسسات دیپلماتیک و مکان هایی که غربی ها در آن تجمع می کنند، با ذکر کلیساها و کنیسه ها هشدار داد.
در دسامبر 2023، هشت نفر از «تیپ سلمان الفارسی» وابسته به داعش که در حال تدارک عملیات علیه کنیسه‌های یهودی، کلیساهای مسیحی و سفارت عراق در ترکیه بودند، دستگیر شدند. این امر نشان‌دهنده تغییر در سبد اهداف داعش با تمرکز بر مقدسات و نمادهای غیرمسلمان است؛ بنابراین، این سوال باقی می‌ماند: انگیزه داعش از هدف قرار دادن اماکن مذهبی در ترکیه چیست و عملیات‌های آن در این زمینه چه پیامدهایی دارد؟
انگیزه‌های «کلی» وجود دارد که ممکن است هدف قرار دادن مکان‌های مذهبی توسط داعش در ترکیه را در دوره اخیر توضیح دهد، از جمله موارد زیر:
1- دیدگاه سیاسی درباره نقش ترکیه: داعش پس از آن که ترکیه تصمیم به مبارزه مستقیم با آن گرفت و از مرحله «احتیاط» و شاید «چشم پوشی» که قبلاً با وجود طبقه‌بندی آن اتخاذ کرده بود فراتر رفت، ترکیه را به عنوان یک دشمن اصلی نگاه می کند. عملیات سپر فرات نقطه عطفی در روابط ترکیه با داعش بود و مرحله «مقابله نظامی آشکار» علیه آن را آغاز کرد که رهبر وقت این سازمان، ابوبکر البغدادی، را بر آن داشت تا از مبارزان خود دعوت کند که ترکیه را هدف قرار دهند.
2- دیدگاه فقهی درباره غیر مسلمانان: داعش مواضع خود را در قبال غیرمسلمانان بر اساس یک قانون فقهی سنتی که تحت فشار «مصیبت‌های خلافت»، وضعیت‌های فروپاشی و دسیسه‌های داخلی تدوین شده است، تعریف می‌کند. یکی از مظاهر آن آموزه ابن تیمیه در مورد غیر مسلمانان بود که در کتاب “اقتضاء الصراط المستقيم لمخالفة أصحاب الجحيم” منتشر شد. همچنین فتاوای او اهل ذمه را به پوشیدن لباس یا علامتی که آنها را از مسلمانان متمایز می کند و تبریک اعیاد آنها را نهی می کرد. این مواضع یک ویژگی اسلامی نبود، زیرا در سال 1215، شورای چهارم لاتران، به ریاست پاپ کاتولیک اینوسنت سوم، فرمانی صادر کرد که یهودیان و مسلمانان را ملزم به پوشیدن علائم یا لباس هایی می کرد که آنها را از مسیحیان متمایز می کرد. داعش این دیدگاه فقهی را بر خلاف روندهای بدیع در فقه اسلامی اتخاذ کرد که مفهوم تساهل را محور تفکر خود قرار داد. داعش آن را با نوشته های نظریه پردازان اندیشه جهادی، مانند ابوالمنذر الشنقیتی که کتاب “إعلام الأمة بانقراض أهل الذمة” را در سال 2010 نوشت، برای هدف قرار دادن مسیحیان تقویت کرد.
انگیزه‌های «ویژه» دیگری برای توضیح حمله داعش به اماکن مذهبی در ترکیه وجود دارد که به شرح زیر است:
1- خصلت اعتقادی: هدف قرار دادن عبادتگاه ها در چارچوب تایید ماهیت اعتقادی نبردهای داعش علیه مخالفانش است که مشخصه عملیات آن در دهه گذشته با هدف قرار دادن مساجد شیعیان در افغانستان و پاکستان و منفجر کردن یا برنامه ریزی برای حمله به کنیسه ها در تونس، آلمان و ایالات متحده، و منفجر کردن کلیساها در اندونزی، جمهوری دموکراتیک کنگو، و فیلیپین است.
2- گرایشات فرقه ای: درگیری های فرقه ای با حمله به مقدسات و نمادهای جوامع غیراسلامی برای دشمنی با آنها و کشاندن آنها به اعلام خصومت خود با اسلام آغاز می شود.
3- سهولت و مقرون به صرفه بودن: هدف قرار دادن عبادتگاه‌ها نیز بر اساس «سهولت» و «به صرفه بودن» تعیین می‌شود. یعنی «سهولت» نفوذ به استحکامات امنیتی اطراف آن و در نتیجه ترجیح هدف قرار دادن آن، در چارچوب عملیات متمرکز، به جای عملیات تصادفی علیه جمعیت عمومی غیرنظامیان، برای نشان دادن وجود یک هدف مفید و یک هدف مشروع.
در نتیجه حمله به اماکن عبادی در ترکیه، علاوه بر انبوه انگیزه‌های «عمومی» و «خصوصی»؛ شامل مفاهیم “پنهان” است که مبارزه برای مشروعیت مذهبی بین به اصطلاح “اسلام جهادی” و “اسلام عملگرا” را شکل می دهد.
