ناسپاس ترین قوم

به گزارش پایگاه خبری مفاز، گزاره فوق، سخن ایلان پاپه، مورخ و فعال اجتماعی اهل اسراییل است. او استاد دانشکده علوم اجتماعی و مطالعات بین الملل در دانشگاه اگزتر بریتانیا و رییس مرکز اروپایی مطالعات فلسطین همان دانشگاه است. شاید راز همه جنایاتی که در هفتاد و پنج سال گذشته بر ملت فلسطین رفته را باید در همین جمله ساده و سرراست ایلان پاپه جست که به خوبی نشان دهنده پارادوکس اعتقادی اسراییلی های صهیونیست است. اینکه صیونیست ها -و نه لزوما یهودی ها- غالبا اعتقادی به خداوند ندارند اما در عین حال وعده الهی در کتاب مقدس شان -عهد عتیق- را زیادی جدی گرفته اند. این نوع باور پارادوکسیکال موجب می شود آنها علی رغم اینکه تنها حجت شان برای تصاحب و غصب اراضی و سرزمین دیگران، گزاره های کتاب مقدس شان باشد اما چون به خدا باور ندارند، می توانند هیچ آداب و ترتیبی نجویند و هر چه دل بیمارشان می خواهد را عملی کنند و هر جرمی و جنایتی را در وسیع ترین ابعادش رقم بزنند.

پیشینه فلسطین و فلسطینیان

اما داستان فلسطین اشغالی چیست و همه این غائله هولناک از کجا شروع شد؟
واقعیت این است که فلسطینیان، اهالی خطه ای هستند که به لحاظ بومی قرن ها است در سرزمین بیت المقدس و مناطق حوالی آن سکونت داشته اند، اما شاید هیچ گاه از یک وضعیت مناسب که در نتیجه استقرار یک دولت بومی و در عین حال قدرتمند باشد برخوردار نبوده اند. آنها در دوره عثمانی ها، بخشی از امپراتوری آنها محسوب می شدند با این حال اما حاکمان عثمانی هیچ اهتمام و عنایتی به رفاه و آسایش آنها نداشتند، به طوری که وقتی مارک تواین -نویسنده امریکایی- در همان سال ها -سال 1867- از منطقه فلسطین بازدید کرد، آنجا را «سرزمینی یاس آور، دلگیر و محنت زده» توصیف کرد.(2)

فلسطینیان در دوره عثمانی ها و شورش دهقانان

مشکل فلسطینیان با عثمانی ها تنها فقر و فلاکت شان نبود، بلکه علاوه بر آن، فلسطینیان به ارتباط رو به گسترش عثمانی ها با اروپاییان چندان خشنود نبودند. فلسطینیان هنوز حمله صلیبیون اروپا به بیت المقدس را به یاد داشتند و خاطره هزاران عربی که بی جرم و جنایت از دم تیغ مسیحیان متعصب صلیبی گذشته بودند همچنان در ناخودآگاه جمعی آنها زنده بود،

به همین جهت بود که فلسطینی های عهد عثمانی، وقتی با فراخوان ابراهیم پاشا -در سال 1834 میلادی- برای رفتن اعراب به زیر پرچم ترک ها مواجه شدند، شورش کردند. (3) در این شورش که بعدها به «شورش دهقانان» مشهور شد اعراب برای اولین بار توانستند در جهت رسیدن به هدفی مشترک با یکدیگر متحد شوند. درواقع آنها توانسته بودند برای نخستین بار هویت خودشان را نه به عنوان شهروندان امپراتوری عثمانی بلکه به عنوان اعراب مسلمان به رسمیت بشناسند و بشناسانند، اما همزمان با این توفیق بزرگ آنها شاهد رقم خوردن اتفاقی به غایت مشکوک نیز بودند؛ مهاجرت روزافزون یهودیانی که فعالانه به دنبال موطن یهودی بودند. (4)

البته حضور یهودیان در منطقه فلسطین به قرن ها قبل برمی گردد. زمانی که آنها از سوی مسیحیان اروپایی تحت فشار و تعقیب قرار می گرفتند و تنها ممالک اسلامی بود که اجازه می داد آنها بدون اینکه مجبور باشند به دروغ خودشان را مسیحی بخوانند، بر کیش یهودیت بمانند و آزادانه به زندگی شان ادامه دهند. علاوه بر اینها گاه یهودیان در دربار حکومت های اسلامی می توانستند به مقامات بالای دولتی نیز نائل شوند و این فرصت، امکانی بی نظیر برای یهودیانی به شمار می رفت که در زیر یوغ مسیحیان متعصب فرصت نفس کشیدن نیز به ایشان داده نمی شد.

ماجرای یوسف ناسی؛ از بلژیک تا قسطنطنیه

چنان که در قرن شانزدهم میلادی، مردی یهودی به نام یوسف ناسی در قسطنطنیه زندگی می کرد که از اخلاف یکی از خانواده های ماران پرتغال بود. یوسف ناسی نیز مانند سایر تبعیدشدگان، سراسر اروپا را برای یافتن محل اقامتی امن گشته بود. ابتدا او در شهر آنورس یا آنتورپ بلژیک مقیم شد. در آنجا اما به علت هوش و مهارتی که داشت در زندگی موفق شد و در آنتورپ بانکی تاسیس کرد و طولی نکشید که یکی از متمول ترین مردان آن کشور شد. اما یوسف در بلژیک یک ناراحتی بزرگ داشت و آن اینکه مجبور بود تظاهر کند مسیحی است؛ در صورتی که راضی نبود همیشه به همه بگوید که یهودی است. هنگامی که یوسف ناسی اطلاع پیدا کرد که سلاطین ترکیه عثمانی به یهودیان آزادی می دهند، به سوی قسطنطنیه حرکت کرد. تجربیات یوسف در کشورهای مختلف موجب شد او سیاستمداری کارکشته شود. وی هنگام ورود به کشور ترکیه، معرفی نامه ای از مردان سیاسی معروف فرانسه در دست داشت و بدین طریق توانست به دربار پادشاه عثمانی راه یابد. طولی نکشید که او یکی از مشاوران قابل اعتماد سلطان عثمانی و پس از مدت اندکی به یکی از مقتدرترین مردان این امپراتوری تبدیل شود. (5) در واقع پادشاهان عثمانی برخلاف سایر حکومت ها

-به ویژه دولت های مسیحی در اروپا- چنان با مهربانی با یهودیان رفتار می کردند که به آنان اجازه می دادند در حکومت شان نیز صاحب مناصبی شوند. در همین زمان بود که یهودیان اجازه یافتند به ممالک فلسطینیان وارد شوند و در آنجا منطقه ای مخصوص به خود داشته باشند. لذا می بینیم فردی یهودی به نام یوسف ناسی در برابر پادشاه عثمانی به چنان اعتباری می رسد که سلطان عثمانی بخشی از منطقه فلسطین را به وی واگذار می کند. (6)

جایگاه یوسف ناسی در دربار عثمانی

این خوش خدمتی سلطان عثمانی به یوسف ناسی البته به جایگاهی باز می گشت که او برای خود در دربار عثمانی تدارک دیده بود. یوسف ناسی در امپراتوری عثمانی علاوه بر راهنمایی پادشاه، به نوعی مسوول ارتباط با سفیران و فرستادگانی بود که از سایر کشورها برای بستن قراردادهای تجاری و اقتصادی به قسطنطنیه می آمدند. پادشاه عثمانی نیز برای خدمات یوسف ناسی ارزش بسیار بالایی قائل بود و به پاداش این خدمات، وی را به مقام فرمانداری جزیره ناکسوس نیز منصوب کرد. البته این، همه لطف سلطان به یوسف نبود، بلکه او از این هم پای خودش را فراتر نهاد و از آنجایی که از عشق شدید ناسی به سرزمین مقدس، مطلع بود تصمیم گرفت که بزرگ ترین پاداش را به او بدهد. از این روی، سلطان بر آن شد تا قسمتی از سرزمین مزبور را به شخص یوسف ناسی اعطا کند؛ بدین ترتیب سلطان، شهر طبریا را به یوسف ناسی بخشید. یوسف اما این هدیه را بیش از انتظار خود دید؛ چراکه بزرگ ترین رویای او صورت عمل به خود گرفته بود. وی از آن به بعد می توانست طبریا را محلی برای پناه دادن به یهودیان فراری اروپا قرار دهد تا آنان برای سکونت دایمی خود کانون امنی داشته باشند. (7)

وضعیتی که در قرن شانزدهم برای یهودیان به واسطه امپراتوری عثمانی رقم خورد، اتفاقی بی نظیر بود که بعد از قرن ها آنها را به جایی امن و امان انتقال داد. درواقع یهودیان در طول تاریخ از جانب حاکمان ممالک مختلف و سیطره ادیان گوناگون تحت شدیدترین تدابیر امنیتی تحقیرآمیز قرار داشتند و این مساله تنها منحصر به مسیحیان متعصب اروپا نیست.

وضعیت یهودیان در ایران عهد ساسانیان و قلمروی امپراتوری روم

برای نمونه یهودیان ایران در دوره پادشاهی ساسانیان وضعیتی چندان متفاوت از دوره قرون وسطی در اروپا نداشتند. چنان که وقتی در سال 226.م (قرن سوم میلادی و چهار قرن پیش از ظهور اسلام)، آخرین پادشاه اشکانی در جنگی کشته و سلسله اشکانیان منقرض شد، اردشیر بابکان سلسله ساسانیان را تاسیس کرد. ویژگی ساسانیان این بود که با روحانیان زرتشتی متحد بودند و در مقابل، روحانیان زرتشتی، پیروان همه ادیان -از جمله یهودیان- را به پذیرش آیین خود -دین زرتشتی- مجبور می کردند، بنابراین یهودیان ایران در عصر ساسانیان، زیر سخت ترین فشارها قرار گرفتند و بسیاری از آنان مجبور شدند به مناطق دیگر مهاجرت کنند. (8)

با مسیحی شدن امپراتوری روم کار از این هم برای یهودیان سخت تر شد. چنان که در اوایل قرن چهارم میلادی در امپراتوری روم فردی به نام قسطنطین

که به مسیحیت تمایل داشت، به امپراتوری رسید و وی ابتدا مسیحیت را یکی از ادیان امپراتوری روم اعلام کرد و پس از او نیز جانشینش این آیین را یگانه آیین رسمی امپراتوری و ادیان دیگر را غیرقانونی اعلام کرد. این دگرگونی ها باعث شد وضعیت یهودیان سخت تر از اوضاع پیروان ادیان دیگر شود؛ زیرا مسیحیان، یهودیان را عامل به صلیب کشیده شدن عیسی(ع) می دانستند. از این رو اوضاع یهودیان در امپراتوری روم بسیار سخت و طاقت فرسا شد؛ طوری که مسیحیان از هیچ گونه سخت گیری به یهودیان و آزار آنان کوتاهی نمی کردند. (9)

وضعیت یهودیان در ممالک اسلامی
اما به عکس رومیان و ساسانیان، ممالک مسلمین، فرصتی مناسب برای آن شد که یهودیان بتوانند حیات شان را ادامه دهند و بدون مزاحمت به آیین دینی و عبادی خود برسند. در قلمرو مسلمانان، موقعیت تازه ای برای یهودیان به وجود آمد و امور معنوی و مادی یهود بسط و توسعه یافت. بغداد که تازه به پایتخت مسلمانان تبدیل شده بود، مرکز فعالیت یهودی های بابل بود و دایما یهودی های نقاط مختلف را به طرف خود جلب می کرد و هر روز به جمعیت یهودی این پایتخت افزوده می شد. جماعات و موسسات یهودی در بغداد به قدری زیاد بود که حتی تا قرن بیستم -اواخر جنگ بین الملل دوم- تا این اندازه نبوده است. (10)

پس از اینکه فلسطین به دست مسلمانان افتاد و هرگونه محدودیت نسبت به یهودی ها رفع شد، جامعه یهود از نو حیات تازه ای را شروع کرد. فشار و ظلم حکومت بیزانس تخفیف کامل یافت، آزادی و مساوات تقریبا در دسترس همه گذاشته شد و در پرتو آن همه گونه وسایل پیشرفت و ترقی برای یهودیان ساکن فلسطین مهیا شد و روز به روز افراد این ملت مراحل پیشرفت را با قدم های سریع پیموده و مدارج عالی را در هر رشته علم و صنعت طی کرد. (11)

چنان که ابا ابان در کتاب «قوم من؛ تاریخ بنی اسراییل» می نویسد: «خلفای عرب و حکام مسلمان آزادانه هرگونه شغلی را در تشکیلات دولتی به یهودی ها واگذار می کردند و با نهایت اطمینان افراد خبره یهودی را در امور مالی و سیاسی دنیای اسلام دخالت داده از دانش و بینش ایشان کمک گرفته و با آنها به شور و مشورت می نشستند. دولت اسلامی برای کنترل اوضاع و ثبات و استحکام سیاست خود، همه مقررات قبلی -که برخلاف آزادی یهود بود- ملغی و آزادی بیشتری به این قوم داده و انجمن ها و موسسات ایشان را تقویت کرد.

یهودیان در ذیل حکومت فاطمیون شیعه در مصر
تنها زندگی در سایه حکومت خلفای اموی یا عباسی نبود که موجب حیات و راحت یهودیان بود، بلکه حکومت فاطمیون در مصر -که شیعیان اسماعیلی بودند- نیز برای یهودیان کم و بیش همان امنیت و رفاهی را تامین کرد که خلفای منتسب به اهل سنت چنین کرده بودند. خلفای فاطمی، آزادی مذهب را برای تمام مذاهب تضمین کردند و در تمام ایالات و استان های تحت فرمان خویش، مردم را در امور خود مستقل و آزاد می گذاشتند و همانند منطقه فلسطین با اهالی یهودی سرزمین خود عادلانه رفتار می کردند. در اثر این آزادی که از طرف دولت تضمین شده بود، جامعه یهودیان توانستند متشکل و متحد شده، عقاید و نظرات علمی خود را با هم رد و بدل کرده و در علم و معرفت به پیشرفت های زیادی نائل شوند.

بنابراین فرمانروایان عرب در مشرق امپراتوری اسلام، همه گونه آزادی برای ملت یهود قائل شدند؛ آزادی در مذهب، آزادی در مسکن، در شغل و حرفه ها و همچنین آزادی در رفت وآمد و مسافرت؛ چون جامعه یهود مقام و موقعیت بسیار ممتاز و برجسته ای به دست آورده بود و مخصوصا در امور تجارت و اقتصاد به موقعیت های بسیار بالایی نائل شده بود.

دوره اسپانیا؛ عصر طلایی یهود
از دیگر مناطقی که در آن یهودیان رشد همه جانبه ای کردند اسپانیا -در دوره حکومت مسلمانان بر آن منطقه- بود؛ پس از تنزل بابل و تعطیلی مراکز فرهنگ یهودی آن، بیشتر یهودیان ساکن آن دیار، به سوی اسپانیا روی آوردند. آنها به صورت بازرگان یا سرباز به این سرزمین آمدند. در آنجا آنها شاهد آزادی و صلح و آرامشی شدند که یهودیان اسپانیایی تحت سلطه مسلمین از آن برخوردار بودند. بسیاری از یهودیان تصمیم گرفتند در آن کشور مقیم شوند، خانه بسازند، کشاورزی کنند و به جامعه قلیل یهودیان اسپانیا بپیوندند. باید گفت که یهودیان از قرن چهارم میلادی در اسپانیا اقامت داشتند. (12) دوره اسپانیا (سده های 11-14 میلادی) چنان برای یهودیت اهمیت دارد که آن را «عصر طلایی یهود» نامیده اند. یهودیان در این دوران نه تنها در شریعت آثار معتبری نوشتند، بلکه در کلام، فلسفه، ادبیات و سایر علوم و فنون نیز پیشرفت چشمگیری کردند. حتی می توان گفت علم عرفان یهودی (قبالا) نیز متولد این دوران است. (13)

کاتولیک شدن اسپانیا و آوارگی مجدد یهودیان

اما کاتولیک شدن اسپانیا و بیرون رفتن آن خطه از ذیل حکومت مسلمانان موجب آوارگی مجدد یهودیان ساکن آن منطقه شد.

هنگامی که عده زیادی از مردم اسپانیا کاتولیک رومی را پذیرفتند، اذیت و آزار یهودیان شروع شد. بسیاری از آنها به زور و جبر غسل تعمید گرفته و مسیحی شدند و عده ای هم به فرانسه و آفریقا گریختند. مدتی که اعراب شمال آفریقا، اسپانیا را در سال 711 میلادی فتح کردند، یهودیان روی آرامش به خود دیدند. این طوایف عرب، مسلمان بودند و اروپاییان آنها را «مور» می نامیدند. یهودیان، این حکمرانان جدید را با آغوش باز پذیرفتند و حتی در تسخیر اسپانیا با آنها همکاری کردند. اعراب از مسیحیان اسپانیا باسوادتر و متمدن تر بودند. آنها به هنر و موسیقی و شعر علاقه داشتند و به زندگی با نظری آزادتر و سهل انگارتر نگاه می کردند و در نتیجه با یهودیان به ملاطفت و مهربانی رفتار می کردند. آنها به یهودیان اجازه دادند که به زندگی خود در اسپانیا در صلح و آرامش ادامه دهند و آنان را آزاد گذاشتند که از قوانین مذهبی خویش پیروی کنند. به خاطر همین رفتار دوستانه اعراب، بسیاری از یهودیان در این سرزمین گسترش زیادی یافتند. (14)

وضعیت یهودیان ذیل حاکمیت کلیسای کاتولیک

اما رفتار حکومت مسیحی با یهودیان اسپانیا ریشه در تعالیم کلیسای کاتولیک داشت. درواقع این کلیسای کاتولیک بود که به پیروان خود تعلیم می داد هر کس مسیحی نیست، تبهکار و شریر است و باید مجازات شود. لذا کشیش ها و راهبان کوشش می کردند یهودیان را وادار به تغییر مذهب کنند. آنها تصور می کردند که با این عمل خود روح یهودیان را نجات خواهند داد. در مواردی که موفق نمی شدند یهودیان را مسیحی کنند، قوانین ظالمانه ای علیه آنها وضع می کردند؛ از آن جمله اینکه یهودیان حق نداشتند مالک زمین باشند.

به همین جهت بود که یهودیان روز به روز فقیرتر می شدند؛ آنها در محله های مخصوص به خود -که گتو نامیده می شد- با فروش متاع ها و لباس هایی که تهیه می کردند، مخارج زندگی فقیرانه ای را تامین می کردند. بعضی از آنها مواد غذایی را برای فروش به در خانه های اطراف خود می بردند و… .

یهودیان تحت حاکمیت مسیحیان حتی نمی توانستند هر شغلی را که علاقه یا مهارت آن را داشتند برای خود انتخاب کنند. تنها شغلی که مسیحیان برای یهودیان باقی گذاشته بودند، بانکداری، صرافی یا نزول دادن پول بود؛ چون هیچ کشوری نمی تواند بدون وجود بانک ها یا موسساتی که به اشخاص پول قرض می دهند تجارت خود را رونق دهد. یهودیان از این راه به قومیت خود خدمت بزرگی می کردند. یهودیان با پیشرفت دادن تجارت، وسایل رفاه و ثروتمندی مردم کشور خویش را فراهم می ساختند. (15) بنابراین باید گفت اگرچه به قول ایلان پاپه اکثر صهیونیست های اسراییل با اینکه به وجود خدا اعتقاد ندارند اما معتقدند خداوند وعده سرزمین فلسطین را به آنها داده است اما پیش از هر چیز آنها حیات خودشان را مرهون مسلمانان و حکومت هایی هستند که به دست فاتحان اسلام در اینجا و آنجای جهان پایه گذاری شده بود.

اگر اسلام ظهور نمی کرد و به مثابه یک تمدن به استقرار دولت نمی انجامید معلوم نبود قوم یهود تا چند سال بتوانند زیر یوغ حکومت های ساسانی و مسیحی دوام بیاورند. آری صهیونیست های ساکن اراضی اشغالی از اخلاف همان آوارگانی هستند که در طول تاریخ تنها ممالک اسلامی را در جهان برای خود امن یافته بودند. آنها را می توان ناسپاس ترین قوم تاریخ در این کره خاکی دانست؛ چراکه بیش از هفتاد سال است تمام همت خویش را به کار گرفته اند تا به آواره کردن کسانی بپردازند که زمانی تنها پناه ایشان از آوارگی های پی در پی شان بودند.

1- اندیشیدن به فلسطین، رونیت لنتین، ترجمه فرهاد قربان زاده ربطی، نشر شب خیز، چاپ اول؛ 1400، ص7.

2- منازعه فلسطین و اسراییل، تمرا بی. اور، ترجمه پریسا صیادی، انتشارات ققنوس، چاپ اول؛ 1399، ص15.

3- همان، ص15.

4- همان، ص16.

5- یهودیت، عبدالرحیم سلیمانی اردستانی، انتشارات طه، چاپ اول؛ 1395، ص 220.

6- همان.

7- همان.

8- همان، ص202.

9- همان، صص202و203.

10- همان، ص204.

11- همان، ص205.

12- همان، ص206.

13- همان، ص207.

14- همان، ص206.

15- همان، ص208.