عدم انطباق جشن پوریم با سیزدهم فروردین

به گزارش پایگاه خبری مفاز، چندی است که برخی به اشتباه، جشن پوریم در تقویم عبری را مبنای تاریخی برای سنت سیزده بدر در تقویم فارسی می دانند. در این مقاله می‌خواهیم بطور علمی از لحاظ محاسبات تقویم مصادف شدن این دو مناسبت یا عدم تقارن آن را در تقویم عبری با فارسی (شمسی) بررسی کنیم. در ابتدا لازم است تا در باره اصول محاسبات و تاریخچه این دو تقویم به طور مختصر اشاراتی جهت معرفی ذکر شود.

تقویم شناسی عبری

اصولا تقویم عبری بصورت قمری می باشد. ومنطبق با حلول(مولاد) ماه در آسمان است. از طرف دیگر عبرانیان موظف گشته‌اند تا مناسبتهای مذهبی خود را در فصل‌های مشخص و معینی برگذار کنند. به عنوان مثال عید پسح یا (آزادی) حتما باید در فصل بهار برگزار گردد. از این رو تقویم عبری هر دو یا سه سال بر اساس (الگویی مشخص) دارای یک ماه اضافه می باشد و سال را ۱۳ ماه ه برگذار می کنند تا سال قمری عبری بمرور از سال شمسی عقب نیفتد و هموار بر حدود فصول آن منطبق گردد.

در تقویم عبری به سالهای ۱۳ ماهه، سال کبیسه گفته می‌شود که الگوی آن از یک پریود (دوره) منظم ۱۹ ساله پیروی می‌کند یعنی سالهای سوم، ششم، هشتم، یازدهم، چهاردهم، هفدهم و نوزدهم کبیسه هستند. و بطور کلی تقویم عبری در محدوده حدود ۳۰ روزه نسبت به تقویم ایرانی در نواسانی ثابت می‌باشد.

دقت عملکرد تقویم عبری

تقویم امروز یهودیانِ سراسر جهان حدود ۱۶۰۰ سال پیش تدوین و مهندسی شده است. بر طبق دستور حضرت موسی و علمای مذهبی تلمود طول مدت چرخش ماه ۵۳۰۵۹۴/ ۲۹ روز می باشد. این عدد با دقت باور نکردنیِ یک روز اختلاف در هر۱۳۸۰۰ سال، با محاسبات امروزه سازمان فضایی آمریکا و اروپا بسیار نزدیک است و دقیقترین “تقویم قمری” جهان محسوب می‌شود.

تقویم شناسی جلالی

این تقویم شمسی، در ۳ رمضان ۴۷۱ هجری قمری بدستور پادشاه (جلالی) و توسط خیام تدوین شده است. بطور خلاصه باید گفت منطبق به حرکت دقیق خورشید می باشد. و برای تنظیم دقیقتر خود هر چهار سال یک بار و گاهی هر ۵ سال یکبار بصورت کبیسه در می آید. این تقویم نیز از دقیقترین تقویم ها در جهان می باشد.

بررسی انطباق پوریم و سیزدهم فروردین

براساس تقویم یهود واقعه ی پوریم در ۱۳ اَدار سال ۳۴۰۵ عبری معادل با ۲۵ فوریه ۳۵۵ قبل از میلاد و ۶ اسفند سال ۹۷۷ قبل از هجری شمسی، (حدود ۲۳۶۹ سال پیش) اتقاق افتاده که با تاریخ ۱۳ فروردین حدود ۳۷ روز اختلاف وجود دارد. البته با توجه به سالهای کبیسه عبری احتمال اینکه در بعضی سالهای دیگر، این دو کمی به هم نزدیک تر شوند هست اما در طول تاریخ، هیچگاه برهم منطبق نمی شوند. و اصولا پوریم یک عید زمستانی است تا بهاری.

دیرینه شناسی تقویم های عبری و شمسی

تقویم امروزه عبری حدود ۱۶۰۰ سال است که به این گونه استفاده می شود. قبل از آن نیز قوانین و قوائد با تقویم امروز یکسان می‌باشد. و فقط برای تعیین استهلال ماه بجای جدول و محاسبات، از “شاهدان امین رویت ماه” استفاده می شده و نیز برای تعیین سال کبیسه نیز هر سال درزمان مناسب جلسه‌ای گذاشته می‌شد که الگو آنها نیز بسیار نزدیک به الگوی ۱۹ ساله جداول امروزی می باشد. بر این اساس سال ۳۴۰۵ عبری به دو دلیل کبیسه نیست: اول کافی است عدد ۳۴۰۵ را بر ۱۹ تقسیم کنیم باقی مانده ۴ خواهد بود که جز سالهای کبیسه ۱۹ ساله نیست و دلیل دوم اصل سند مگیلای استر(طومار استر)دقیقا به ماه دوازدهم اشاره می کند. ( فصل ۳ آیه ۱۳ ). و اما حتی اگر برفرض محال نیز آن سال کبیسه بوده باشد واقعه پوریم در آن سال ۵ یا ۴ فروردین می افتاد که با تاریخ “روز طبیعت” منطبق نیست.

تقویم باستانی ایرانی

تا قبل از عمر خیام و تنظیم تقویم جلالی درایران تقویم یزدگردی شمسی استفاده می شد که آن بخاطر تفاوت کبیسه گیری به مرور، نوروز ۱۸ روز ( گاهی تا دو ماه ) نسبت به زمان واقعی به تاخیر می‌افتاد و به عنوان مثال روز طبیعت در روز ۳۱ فروردین برگذار می شد که این هم خود باز، فاصله این دو واقعه را بیشتر می کند.

بطور خلاصه می‌توان گفت که در الگوهای باستانی تقویم ایرانی و یهودی نیز نه تنها این دو واقعه هرگز بر هم منطبق نمی‌شوند بلکه اصولا فاصله ی بیشتری را هم از یکدیگر دارند.

جدول: منطبق بر استدلال های محاسباتی فوق برای روشن شدن بیشتر مطلب، جدولی نمونه از تاریخ وقوع پوریم در صد سال اخیر در جدول زیر تهیه شده است که ادعایی انطباق این دو واقعه را بکلی رد می کند.

توضیح : و نیز همانطور که مشخص است اگر چه تقویم عبرانیان، قمری می باشد. اما مناسبتهای مذهبی در این تقویم تقریبا در یک فصل سال برای همیشه ثابت (FIX) شده اند.

نمودار عدم انطباق پوریم و روز طبیعت در یک دوره ۱۰۰ ساله (۱۳۹۱-۱۴۱۸)

جدول تاریخ وقوع پوریم در یک دوره ۱۰۰ ساله (۱۳۹۱-۱۴۱۸)

دکتر حمامی لاله زار – مهندس امین شموئلیان