به گزارش پایگاه خبری مفاز، کمال مطلوب در روایـت اسـلامی، از مـیان رفتنِ هرگونه نافرمانی و عصیان گری در برابر امر الاهی است و در همین چارچوب، در پایان دوران، به اَعـمالِِ نـیک و بـدِ انسان ها رسیدگی شده و به آنان، پاداش و کیفر داده می شود، در برابر، هدف از فرشگرد، از میان بـردنِ هـرگونه آمیختگی با بدی و ریم و پلیدی و پلشتیِ ناشی از تازش اهریمن، اعم از مادی و معنوی، بـرای بـازگشت بـه همان پاکی اولیه و ازلی است. در نتیجه، معاد، هنگام «داوریِ» اَعمالِ انسان ها، به معنای خـاص کـلمه است; در حالیکه در فرشگرد، هنگام پالایشِ همه گیتی، در گستره ای عام است. (مقایسه معاد و فرشگرد)
این تفاوت بـرجسته، بـازتابی اسـت از کیفیت «سانحه ازلیِ» زرتشتی و اسلامی که یکی، همچون یک «حماسه کیهانی» مطرح می شود و دیـگری، در انـدازه یک «گناه ازلی». به همین سبب است که در قرآن، همگام با دادنِ پاداش بـه مـؤمنان و صـالحان، سخن از هدمِ ساختارِ کنونی جهان مادی، به عنوان مقدمه ای برای «معاد» در میان است و سپس عـذاب جـاودانه کـافران و ستمگران; حال آنکه در آموزه های زرتشتی، «فرشگرد» در همه سطوح مادی و معنوی، اصـولا سـیمایی «التیام بخش» را به نمایش می گذارد که در آن، انسان به عنوان «جهان اصغر» و کیهان، به عنوان «جـهان اکـبر»،(۶۴) هر دو، از هرگونه ریم و پلشتی پاک می شوند.
لازم به تأکید است که در روایت زرتـشتی، رسـیدگی به کارهای نیک و بد انسان ها، هـمچون روایـت اسـلامی، موکول به پایانِ دوران نیست; بلکه، چنان کـه بـعدتر خواهیم دید، امر رسیدگی، بی درنگ، پس از جدا شدنِ روان از تن انجام می شود کـه در نـتیجه، روان او روانه بهشت یا دوزخ می گـردد و سـپس، در پایان دوران، هـمه هـستی و از جـمله، هم جسم و هم روان آدمیان، به وسـیله رودی از فـلز گداخته، مورد «پالایش» قرار می گیرد تا هر چه بدی و پلیدی اسـت، بـه تمامی، نابود شود.
نیز، معاد در چـشم انداز باورهای اسلامی امـری اسـت که در لحظه ای که تنها و تـنها «الله» از آن آگـاه است، رخ می دهد. لحظه ای که بنا به بیان قرآن، بسیار نزدیک اسـت. از ایـن حیث، می توان گفت کـه مـعاد، هـمچون سانحه ازلیِ اسـلامی، رخـدادی نامترقب است که نـاگهان، در چـشم انداز آدمی، ظاهر می شود. برعکس، فرشگرد، همچون سانحه ازلیِ زرتشتی، رویدادی مترقب اسـت کـه در ذات آفرینشِ گیتی، سامان داده شده است.
صـرف نـظر از تفاوت هـای فـوق، مـعاد و فرشگرد، شباهت هایی هـم دارند که می توان به نقش و وضعیت زمین اشاره کرد: در هر دو روایت اسلامی و زرتـشتی، عـرصه نبرد با پیامدهای شوم «سانحه ازلی»، مـحدود بـه جـهان مـادی یـا به تعبیری دیـگر، مـحدود به زیر آسمان است. یعنی، به سخن دقیق تر، رخدادهای پایانی، بر روی زمین به عنوان کـانون یـا مـرکز جهان مادی رقم می خورند; در نتیجه، بـا تـوجه بـه مـحوریت انـسان در آن نـبرد، معاد یا فرشگرد هم گرچه هر یک، بیش و کم، دامنه هایی کیهانی دارند، اما وقایعی هستند که با مرکزیت زمین رخ می دهند.
نویسنده:سید مجتبی آقایی (هفت آسمان پاییز 1386، سال نهم – شماره 35)
