به گزارش پایگاه خبری مفاز،جشن امردادگان، یکی از جشن‌های دوازده گانه باستانی ایرانیان است که هر سال در تاریخ هفتم مرداد در تقویم باستانی و سوم مرداد در تقویم شمسی، برگزار می‌شود. این جشن، پیوند عمیقی با محیط زیست و طبیعت دارد و اندیشه‌های فلسفی عمیقی، آن را پشتیبانی می‌کنند؛ به‌طوری که حفاظت از محیط زیست برای جلوگیری از آلودگی زمین، از جمله نیایش‌هایی است که در این جشن اسطوره‌ای خوانده می‌شود.
تقویم باستانی ایرانیان (گاهشمار یزدگردی) دارای ۱۲ ماه ۳۰ روزه و یک پنجه پس از پایان اسفندماه است. جالب است بدانید که در این گاهشمار، سال کبیسه را این‌گونه حساب می‌کنند که هر ۱۲۰ سال، یک ماه به سال اضافه می‌شود و به این ترتیب، هر ۱۲۰ سال یک بار، یک سال ۱۳ ماهه وجود دارد. تقویم باستانی ایرانی همچنین دارای هفته نیست و هر روز از ۳۰ روز ماه، نامی ویژه برای خود دارد.
ایرانیان باستان، ۱۲ جشن سالانه دارند که آنها را به مناسبت هم‌نام شدن روز و ماه، برگزار می‌کنند. امردادگان نیز یکی از این جشن‌های دوازدهگانه است که در روز هفتم ماه پنجم سال برگزار می‌شود؛ روزی که اَمرداد نام دارد و هم‌نام ماه پنجم سال است. امرداد در زبان زرتشتی یا «اَمِرِتات» در اوستای پسین، یکی از فروزه‌ها یا امشاسپندان ۶ یا هفت‌گانه خرد و دانش اهورامزدا (فرمان‌روا بر فرآیند هستی) است که به بی‌مرگی و جاودانگی معنی می‌شود. جشن امردادگان در اوستا یا جشن نیلوفر برای بزرگداشت صفت بی‌مرگی، جاودانگی و زوال‌ناپذیری اهورامزدا برگزار می‌شود. در یادگارهای کهن ایرانی، از این روز و جشن ویژه آن، سخن بسیار گفته شده است.
امشاسپند چیست؟
امشاسپندان که جمع واژه امشاسپند، امشاسفند، اموسپند و امهوسپن است به صفات پاک اهورامزدا اطلاق می‌شود. البته باید بدانید که در هیچ یک از گاتاها اشاره‌ای به واژه امشاسپند نشده؛ اما بارها از تمام آنها به‌عنوان صفات و القاب اهورامزدا یاد شده است. گاتاها، سروده‌های زرتشت اسپیتمان (دارنده سپیدی و دارنده لکه‌های سپید) هستند که پیام و آموز‌ه‌های وی را شامل می‌شوند. این سروده‌ها به لهجه گاهانی زبان اوستایی هستند و متن بسیار پیچیده‌ای دارند. نام‌های امشاسپندان اولین بار در گاتاها زرتشت در یسن هپتنگهایتی یسن ۹ بند سه برده می‌شود. البته این نام‌ها در آیین کهن ایران پیش از زرتشت، نام خداهایی جداگانه بودند و زرتشت از آنجا که نام این خداها برای جامعه آن زمان آشنا بود، از آنها برای بیان صفات اهورامزدا اشاره کرد. پس از زرتشت، امشاسپندان به‌عنوان نیروهای خدا معرفی شدند و به مرور زمان، شخصیتی ویژه و حالت اسطوره‌ای به خود گرفتند.
امشاسپند که از دو بخش «اَمِشَه» به‌معنای جاودانی و بی‌مرگی و «سپنته» به معنی پاک، مقدس و فزونی‌بخش تشکیل شده، به‌معنای جاودانان پاک، مقدسان بی‌مرگ یا نامیرایان فزونی‌بخش است. امشاسپندان به ۶ فروزه اهورامزدا گفته می‌شود که هر یک با مفهوم خود، عظمت خداوند یکتا را به افراد می‌شناسانند و با شناخت و پیروی از این مفاهیم است که می‌توان اهورامزدا را درک کرد.
طبق باورهای مذهبی زرتشتیان، اماشسپندان همچون فرشته‌هایی هستند که به خداوند برای گسترش صلح و عدالت در زمین کمک می‌کنند. آنها که هریک مسئولیت محافظت از چیزی را بر عهده دارند، واسط بین خالق و مخلوق و راهبر نیکوکاران به بهشت به شمار می‌آیند. امشاسپندان گاهی مفهوم انتزاعی دارند و گاهی به مجردات معنوی و اخلاقی دلالت داده می‌شوند. امشاسپندان در باورهای جدید دینی، مفهوم اساطیری خود را از دست داده‌اند و تنها به‌عنوان صفات اهورامزدا شناخته می‌شوند.
نام‌های امشاسپندان و دیگر ایزدان دیانت زرتشتی، نام ۱۲ ماه تقویم خورشیدی هستند. در جهان‌بینی مذهبی زرتشتی، اندیشه نیک و خرد (بهمن)، راستی و داد و قانون (اردیبهشت)، نیروی پسندیده اهورایی (شهریور) و مهر و مدارایی افزاینده (سپندارمزد) پایه‌های دین هستند و انسان را به خودشناسی و رسایی (خرداد) و جاودانی (امرداد) می‌رسانند.
امشاسپند امرداد
امرداد یا امرتات، تجلی رستگاری، تندرستی، جاودانگی و سرور گیاهان است. امرداد در باورشناسی ایرانیان، نگهبان گیاهان و رستنی‌ها بوده؛ فرشته‌ای که گیاهان را می‌رویانده و رَمه یا گله را می‌افزوده است. او همچنین تلاش می‌کند تا گیاهان پژمرده نشوند و در ضمن محافظت از زمین، بیماری و مشکلات را از بین می‌برد. این امشاسپند که جنبه زنانه دارد، در زمان آفرینش، گیتی گیاه را بر عهده گرفت. او همچنین به ظالمانی که به گیاهان ستم می‌کنند اجازه نمی‌دهد تا به بهشت وارد شوند. ایزدان رَشن (ایزد دادگری)، اَشتاد و زامیاد (ایزد زمین) از همکارهای امشاسپند امرداد هستند. تیشتر (ایزد باران) نیز در زمان نیاز به کمک امشاسپند امرداد می‌شتابد. در واقع زمانی که گیاهی به خاطر حمله اهریمن خشک می‌شود، امرتات آن را در بر می‌گیرد و تیشتر با ایجاد باران، آن را نجات می‌دهد.
در باورهای دین زرتشت، امشاسپند جاودانگی امرداد همیشه در کنار امشاسپند رسایی خرداد قرار می‌گیرد. آنها هر دو نگهبانان آب و گیاه و سرچشمه زندگی و رویش هستند و کارکرد آفرینشگری دارند. گفته می‌شود که امشاسپندان امرداد و خرداد به کمک یکدیگر، گوهر تن زرتشت را ساخته‌اند. آنها برای این کار، مایه تن زرتشت را در باران نشاندند تا با بارش باران، این مایه به زمین بیاید و در دل گیاهان جای بگیرد.
پوروشسب، پدر زرتشت نیز به کمک و راهنمایی این دو امشاسپند، ۶ گاو را به چراگاه برد تا از گیاهان حاوی مایه تن زرتشت بخورند. به این ترتیب، مایه تن زرتشت در شیر گاوها آمیخته شد. پدر زرتشت، گاوها را به خانه برد و به دوغدو (مادر زرتشت) سپرد. او نیز شیر گاو را با گیاه «هوم» مخلوط کرد؛ گیاهی که به کمک امشاسپندان بهمن و اردیبهشت پیدا کرده بود. آنها سپس شیر را نوشیدند تا به این ترتیب، روان و مایه تن زرتشت در وجود دوغدو (مادر او) که فرّ ایزدی داشت، به وجود آید.
درمورد جشن امردادگان
جشن امردادگان در ایران باستان و در گذشته‌های دور از اهمیت و محبوبیت خاصی برخوردار بوده است. فراوانی نعمت و میوه، طبیعت سبز، وفور آب رودها و آبشارها در اثر آب شدن برف کوه‌ها، رویش گل‌های زیبا و آسمان پرستاره از جمله نعمت‌هایی هستند که در ماه امرداد به مردم ارزانی می‌شوند؛ به همین دلیل نیاکان ما در این روز، جشن می‌گرفتند. ایرانیان در گذشته برای برگزاری جشن امردادگان و بزرگداشت فرشته امرداد به باغ‌ها، بوستان‌ها و مزارع خرم و سرسبز و همچنین چشمه‌سارها می‌رفتند و و پس از نیایش به درگاه اهورامزدا در هوای صاف و در دامن طبیعت به جشن و سرور می‌پرداختند؛ جشنی که کماکان در میان زرتشتیان به مناسبت پاسداری از گیاهان سبز با سرود و نیایش و سخنرانی درباره شناخت و نزدیک شدن به خداوند برگزار می‌شود. برخی افراد معتقد هستند که ریشه جشن‌های دوازده گانه، زرتشتی بوده است؛ اما عده‌ای نیز بر این باور هستند که نمی‌توان جشن امردادگان را جشنی زرتشتی دانست؛ زیرا این جشن به باورهای اسطوره‌ای مردمان فلات ایران و به پیش از زرتشت می‌رسد و یک جشن ایرانی است. هر یک از فروزه‌های دوازدهگانه اهورامزدا که جشن‌های هم‌نامی روز و ماه برای گرامیداشت آنها برگزار می‌شود، نمادها، آیین و گل ویژه‌ای دارند و گل ویژه امُرداد، گل زیبای زنبق است. نماد اَمُرداد، گیاه است و همیشه بر سفره آیینی این جشن، یک ظرف آب و گیاه مورد (همیشه سبز) گذاشته می‌شود.
جشن امردادگان چه تاریخی است؟
جشن امردادگان، هر سال در تاریخ هفتم امرداد در تقویم باستانی ایرانیان یا سوم امرداد در تقویم فعلی ایران برگزار می‌شود. همان طور که پیش‌تر اشاره شد، در دوره باستان سال به ۱۲ ماه و هر ماه به ۳۰ روز تقسیم می‌شد؛ اما امروز ۶ ماه اول سال به ۳۱ روز و پنج ماه بعدی به ۳۰ روز و ماه آخر سال به ۲۹ روز و اگر سال کبیسه باشد، به ۳۰ روز تقسیم می‌شود. به همین دلیل، جشن امردادگان، نسبت به گاهشمار باستانی، چهار روز جلوتر و در تاریخ سوم امرداد است.
از دید زبانشناسی تاریخی، ساختمان واژه اَمرداد، «اَ + مَر + تات» (ameretat) است. ریشه واژه «مَر» در «اَمرداد» به‌معنای «مردن» و پسوند «تات» به‌معنای «کاملی، رسایی و سالمی» است. معنی کلمه امرداد با پیشوند نفی «اَ»، تبدیل به جاودانگی، دوام جاودان و نامیرایی می‌شود؛ بنابراین تلفظ این کلمه به‌شکل «مُرداد»، معنی آن را کاملا وارونه می‌کند. به همین دلیل، بهتر است از به کار بردن واژه نادرست «مُرداد» پرهیز کنیم و به دیگران نیز در این مورد آگاهی دهیم که نام ماه پنجم سال، «اَمرداد» است و نه «مُرداد».
