پایگاه خبری مفاز – جشن آبانگان از جشن‌های ماهیانه‌ی زرتشتیان است که در روز چهارم آبان‌ماه بر پا‌یه‌ی سالنمای رسمی کشور و روز آبان از ماه آبان در گاه‌شمار زرتشتی برگزار می‌شود. در گاه‌شمار زرتشتی روز دهم هر ماه آبان نامیده می‌شود.
ایرانیان برابر آیین، هرگاه نام روز و نام ماه برابر می‌شد آن روز را جشن برپا می‌کردند. زرتشتیان نیز در این روز همانند دیگرجشن‌ها در آتشکده‌ها به نیایش می‌پردازند و برای گرامی‌داشت فرشته‌ی نگاهبان آب‌ها، به کنار جوی‌ها و قناتها رفته و با خواندن اوستای آبزور درخواست فراوانی بارش می‌کنند، اهورامزدا و آفریده‌های نیک او را می‌ستایند.
آب در کنار سه آخشیج دیگر (خاک، هوا، آتش) در میان ایرانیان باستان از ارزشمندی ویژه‌ای برخوردار بوده است. وجود ایزدان گوناگون نگهبان بر آن و نوشته‌های ایرانی و انیرانی همه گواه ارزشمندی این آخشیج در میان ایرانیان باستان و زرتشتیان است. چهارم آبان‌ماه به سالنمای خورشیدی، جشن نیک و فرخنده آبانگان شاد باد. ایرانیان از هزاره‌های دور، این جشن خجسته را برگزار کرده و گرامی داشته‌اند. واژه‌ی جشن و سرچشمه‌ی شادی راستین را می‌توان در گفته‌های اَشوزَرتشت اسپنتمان به‌دست آورد. آن پیامبر بزرگ، خوشبختی و شادی راستین را در خوشبخت و شاد کردن دیگران می‌داند. از دیدگاه وی خوشبخت‌ترین و شادترین، مردمانی هستند که با همه‌ی نیرو و توان می‌کوشند تا سودرسان و پیش‌برنده‌ی جهان هستی شوند. آرامش، آشتی، دانش و خرد را گسترش دهند و جهانی نو برپایه‌ی آیین راستی بسازند.
تاریخچه جشن آبانگان
آبانگان یکی از جشن های ایرانی است که در ستایش و نیایش ایزدبانو آناهید که ایزد آب های روان بوده است و در روز دهم آبان ماه برابر با آبان روز و به یادبود آب، این عنصر با ارزش و فرشته آب برگزار می شود. اردوی سوره اناهیتا ایزد‌بانویی ایرانی بسیار برجسته ای است که نقش مهمی در آیین های ایرانی دارد و پیشینه ی ستایش و بزرگداشت این ایزد بانو در فرهنگ ایرانی به دوره های پیش از زرتشتی در تاریخی ایران می رسد. اسطوره های ایرانی گفته می شود که در این روز زَو پادشاه ایران بر افراسیاب پیروزی یافته و او را از سرزمین خویش راند و نیز در این روز پس از پنج یا هفت سال خشکی باران آمده است.
بخش بزرگی در کتاب اوستا به نام «آبان یشت» (یشت پنجم) که یکی از باستانی ترین ِیشت ها می باشد به این ایزد بانو اختصاص دارد، در این یشت، او زنی است جوان، خوش اندام، بلند بالا، زیبا چهره، با بازوان سپید و اندامی برازنده، کمربند تنگ بر میان بسته، به جواهر آراسته، با طوقی زرین بر گردن، گوشواری چهارگوش در گوش، تاجی با سد ستاره هشت گوش بر سر، کفش هایی درخشان در پا، با بالاپوشی زرین و پرچینی از پوست سگ آبی، اَناهید گردونه ای دارد با چهار اسب سفید، اسب های گردونه ی او ابر، باران، برف و تگرگ هستند. او در بلندترین طبقه آسمان جای گزیده است و بر کرانه ی هر دریاچه ای، خانه ای آراسته، با سد پنجره ی درخشان و هزار ستون خوش تراش دارد. او از فراز ابرهای آسمان، به فرمان اهورامزدا، باران و برف و تگرگ را فرو می باراند. آناهیتا همتای ایرانی «آفرودیت»، الهه ی عشق و زیبایی در یونان و «ایشتر»، الهه ی بابلی، به شمار می رود.
واژه ی آب که جمع آن آبان است، در اوستا و در زبان پهلوی «آپ»، در زبان سانسکریت «آپه» و در فارسی هخامنشی «آپی» تلفظ می شده است. این عنصر مانند سایر عناصر چهارگانه، آب،آتش، خاک و باد، در آیین ایرانیان باستان مقدس بوده است و آلوده کردن آن گناهی بس بزرگ است. در گذشته برای هریک از این چهار عنصرفرشته ی ویژه ای را نسبت داده بودند. به گواهی اوستا و نامه های دینی پهلوی ایرانیان عناصر چهارگانه پایه نخستین زندگی هستند و زرتشتیان امروز نیز آن ها را پاک و ستوده می دانند. در جشن آبانگان پارسیان و به ویژه زنان در کنار دریا یا رودخانه فرشته آب را ستایش می کنند. ایرانیان کهن از آنجایی که آب را مقدس می دانستند هیچ گاه آن را آلوده نمی کردند و آبی را که رنگ، بو و مزه آن دگرگون شده بود را برای آشامین و شستشو به کار نمی بردند. در این روز خاص ایرانیان باستان با پوشیدن لباس سپید نو و ظاهری آراسته در کنار آبهای جاری به پایکوبی و شادمانی می پرداختند.
زرتشتیان نیز در این روز همانند سایر جشن ها به آدریان‌ها (آتشکده‌ها) می‌روند و پس از آن برای گرامی داشت مقام فرشته آب‌ها، به کنار جوی‌ها و قناتها رفته و با خواندن اوستای آبزور (بخشی از اوستا که به آب و آبان وابسته است) و به دستیاری مُوبَد خوانده می‌شود، اهورامزدا را ستایش کرده و درخواست فراوانی آب و نگهداری آن را کرده و پس از آن به شادی می‌پردازند. در برگردان فارسی آثارالباقیه ابوریحان بیرونی میخوانیم:
«… آبان روز دهم آبان ماه است و آن را عید میدانند که به جهت همراه بودن دو نام، آبانگان می گویند. در این روز ” زو ” پسر طهماسپ از سلسله ی پیشدادیان به شاهی رسید، مردم را به کندن قنات ها و نهرها و بازسازی آنها فرمان داد، در این روز به کشورهای هفتگانه خبر رسید که فریدون ، بیوراسب (ضحاک – آژی دهاک) را اسیر کرده، خود به پادشاهی رسیده و به مردم دستور داده است که خانه و زندگی خود را دارا شوند…»
در روایت دیگرى آمده است که پس از هشت سال خشکسالى در ماه آبان باران آغاز به باریدن کرد و از آن زمان جشن آبانگان پدید آمد. جالب اینجاست که مى گویند اگر در این روز باران ببارد، آبانگان به مردان تعلق گرفته و مردان تن و جان خویش را به آب مى سپارند و اگر بارانى نبارد، آبانگان زنان است و زنان آب تنى مى کنند.
