به گزارش پایگاه خبری مفاز، نشست نقد و بررسی سریال حشاشین با حضور حجت‌الاسلام مهدی فرمانیان استاد تمام دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی، حجت‌الاسلام سید علی بطحایی مدیر کل پژوهش دانشگاه ادیان و مذاهب، فرقه‌شناس و پژوهشگر جریان‌های اسلامی و مهدی علمی دانشور استادیار ادیان شرق دانشکده ادیان و مذاهب برگزار شد.
در این نشست حجت الاسلام والمسلمین مهدی فرمانیان عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب به تشریح زندگی حسن صباح بر اساس تاریخ پرداخت و گفت: حسن صباح افراط در دینداری داشت و وقتی یکی از پسرانش متهم شد که در قتل رهبر قلعه قهستان دست داشته او را اعدام کرد و فرزند دیگرش را به اتهام شرابخواری کشت که این هم نوعی تندروی است.
وی با بیان اینکه حشاشین در ماه رمضان در مصر پخش شد و بازتاب زیادی در جهان عرب و ایران و خود مصر داشت، ادامه داد: ایرانیان هم خیلی مشتاق دیدن این سریال بودند اما اینکه این سریال چقدر به واقعیت نزدیک است قابل بحث است.
این استاد دانشگاه افزود: حسن صباح حدود سال ۴۴۵ تا ۴۵۰ در قم و در خانواده شیعه به دنیا آمد و در سن ۱۷ سالگی همراه خانواده به ری رفت و در آنجا یک فرد اسماعیلی مذهب او را به سمت خود فراخواند و سبب شد تا او معتقد به تفکر اسماعیلی شود؛ آن زمان رهبری اسماعیلیه در مصر بود و صباح از ری به اصفهان رفت و سالیانی نزد رهبر اسماعیلیه در اصفهان درس خواند و بعد از آن به سمت قاهره رفت.
فرمانیان تصریح کرد: در آنجا سه سال نزد بزرگان اسماعیلی درس خواند و علاقه داشت امام خودش (امام اسماعیلی) را که از منظر وی امام معصوم بود ببیند ولی موفق نشد لذا وقتی به ایران برگشت به تبلیغ اسماعیلیه پرداخت؛ در سال ۴۸۳ در قلعه الموت تبلیغ اسماعیلیه را شروع کرد و افراد زیادی در این قلعه و مردمی هم از بیرون به او پیوستند و بعد که قدرت گرفت نزد رهبر زیدی مذهب قلعه رفت و گفت که باید این قلعه را به من تحویل دهی؛ این رهبر زیدی نگهبانان قلعه را صدا زد که صباح را بیرون بیندازند ولی کسی از او تبعیت نکرد لذا صباح سرانجام موفق شد ریاست قلعه را به دست آورد.
معاون فرهنگی مجمع جهانی اهل بیت(ع) اضافه کرد: او با سه هزار دینار قلعه را از این رهبر زیدی خرید و به تبلیغ اسماعیلیه پرداخت. در سال ۴۸۵ اولین ترور این فرقه، کشتن خواجه نظام الملک بود زیرا او اسماعیلیه را قرمطی و کافر می‌دانست و به شدت با اسماعیلیه دشمن بود.
این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به قصه سه یار دبستانی که دو نفر آنها صباح و خواجه نظام و و نفر سوم خیام بود تاکید کرد که این قصه، افسانه است و افزود: وقتی حسن صباح در قم به دنیا آمد خواجه نظام الملک فردی ۴۰ ساله در دربار سلجوقیان بود و اصلا حسن صباح به دیدار او نرفته بود و رابطه‌ای با او نداشت و از نظر سنی هم با هم جور نیستند. رشید فضل الله برای اولین بار روایت سه یار دبستانی را بیان کرد که عهد کرده بودند اگر به قدرت رسیدند هوای همدیگر را داشته باشند ولی این ماجرا واقعیت ندارد.
این پژوهشگر فرق اسلامی با بیان اینکه حسن صباح وقتی قلعه را گرفت برخی او را منتسب به این مسئله کردند که بیش از ۳۰ ترور انجام داده است، افزود: البته نباید همه این ترورها را به نام این فرقه بزنیم و ممکن است عوامل دیگری این کار را کرده و به نام این فرقه زده باشند. لذا در تعداد ترورهای این فرقه بحث وجود دارد.
دکتر فرمانیان بیان کرد: صباح در سال ۵۱۸ از دنیا رفت و ترورها هم ترور رهبران مخالف اسماعیلیه بود و با مردم عادی کاری نداشت. گفته شده است که راشدالدین سنان، رئیس فرقه اسماعیلیه در منطقه سوریه وقتی می‌خواست میزان ارادت یارانش را به خودش نشان دهد به چند نفر از نیروهایش گفت خود را از قلعه پایین بیندازید و آنها انجام دادند. صباح فردی شریعتمدار بود و به عقاید فقه شیعه پایبندی داشت و در ۳۰ سال هیچ وقت از این قلعه خارج نشد و فردی اهل نماز و روزه بود.
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب افزود: وقتی هلاکو وارد قلعه الموت یا اسماعیلیه شد و آنجا را فتح کرد یک کتابخانه بسیار بزرگی وجود داشت، هلاکو این قلعه را خراب کرد و کتاب‌ها را جز تعدادی آتش زد؛ یکی از این کتب، کتاب «سیدنا» در شرح زندگی صباح بود که بعدها خلاصه آن در منابع تاریخی منتشر شد و تایید کرده که او فردی عابد و زاهد و اهل نماز و روزه بود.
حجت‌الاسلام فرمانیان اظهار کرد: او در طول ۳۰ سال فقط دو بار بالای پشت بام قلعه رفت و حتی در وقت محاصره، زن و بچه خود را به منطقه دیگری فرستاد و آنها را به قلعه الموت برنگرداند و به آنها گفت شما هم مانند مردم عادی با ریسندگی مخارج خود را تامین کنید. البته او افراط در دینداری داشت و وقتی یکی از پسرانش متهم شد که در قتل رهبر قلعه قهستان دست داشته او را اعدام کرد و فرزند دیگرش را به اتهام شرابخواری کشت که باز این هم نوعی تندروی است. او با شیطان مرتبط نبود و فردی زاهد بود و زهد را در زندگی خود و خانواده‌‌اش اعمال می‌کرد؛ البته در ترورها هم دشمنان افراطی خود را می‌کشت.
وی ادامه داد: برنارد لوئیس در کتاب تاریخ اسماعیلیان ریشه حشاشین را آورده است که در زبان رومی به آنان اصحاب الجمل گفته می‌شود و دروغ‌هایی به آنان نسبت دادند از جمله اینکه در کوه به سر می‌بردند و از مادر و خواهر خود بهره جنسی می‌بردند. مارکوپولو هم صد سال بعد همین مسائل را تکرار کرد و چون مطالب او رواج زیادی یافت حشاشین به فرقه‌ای که پول گرفته و ترور می‌کردند معروف شدند در حالی که حسن صباح، دیندار و شریعتمدار بود و افراد عادی را نمی‌کشت و فقط با کسانی دشمن بود که فرمان قتل اسماعیلیون را می‌دادند. فرهاد دفتری در افسانه حشاشین مفصلا به ریشه این کلمه و نحوه سرایت فرهنگ حشاشین پرداخته است.
معاون فرهنگی مجمع جهانی اهل بیت(ع) با بیان اینکه این سریال یک تاریخ تخیلی برای ضربه‌زدن به برخی مفاهیم سیاسی در جهان اسلام است در مورد وضعیت اسماعیلیون در ایران، اظهار کرد: اسماعیلیون الان هم در ایران هستند و در مورد تعداد آنها اختلاف وجود دارد؛ بیشترین امامان آنان در شهر بابک کرمان دفن هستند و چند تن از آنان در منطقه انجدان محلات و دلیجان و قهستان و قائنات و تهران ساکن هستند.
وی ادامه داد: رئیس فرقه اسماعیلیه هم در تهران است و خودشان تاکید دارند که اسماعیلیون شریعتمدار و معتقد به نماز و روزه و عبادات هستند. فرهاد دفتری در کتاب تاریخ و عقاید اسماعیلیه آورده است حدود ۳۰هزار تا ۵۰ هزار اسماعیلی مذهب در ایران وجود دارند ولی یکی از اسماعیلیون به بنده پیام داد که حدود ۷۰۰ هزار خانواده وجود دارند ولی تخمین بنده وجود حدود ۵۰ هزار اسماعیلی مذهب است.
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب در مورد اینکه چرا آثار هنری تاریخی را کمتر مورد توجه قرار می‌دهیم، اظهار کرد: مشکلاتی در این زمینه وجود دارد؛ اول اینکه معقتدم سریال‌ها و فیلم‌هایی موفق هستند که مقداری از تنگناهای تاریخی فراتر برود. ما به حشاشین انتقاد داریم که تاریخ را تحریف کرده است و معتقدم که می‌توانست موفق باشد بدون اینکه تحریف کند.
وی افزود: ما در مورد تاریخ خودمان از جمله صفویه و دوره سیدمرتضی و تعامل او با حاکم آن وقت و رویکرد عقل‌گرایی و تاسیس کتابخانه و سایر موضوعات تاریخی، می‌توانیم فیلم بسازیم. ناصر اطروش از فقها، متکلمین، علما، حاکمان و شعرای توانمند در قرن سوم هجری است. او حاکم طبرستان بود و فردی به او خیانت کرد تا حکومت را به دست بگیرد ولی موفق نشد و دستگیر شد، او خودش حکومت را به این فرد تقدیم کرد و به حوزه رفت و به تربیت افراد پرداخت تا جایی که زرتشتیان زیادی را مسلمان کرد.
حجت‌الاسلام فرمانیان با بیان اینکه کمبود بودجه یکی از نقاط ضعف ما است، تصریح کرد: ۱۲ میلیون دلار برای ساخت این سریال هزینه شده است ولی بودجه امسال صدا و سیما که ۳ برابر شد ۲۲هزار میلیارد تومان است ولی می‌توانیم با همکاری عراق و برخی کشورهای دیگر سریال بسازیم و در برابر اسلام سکولار بایستیم و نسخه درخشان و محبت‌آمیز اسلام را در برابر آن نشان دهیم.
