به گزارش پایگاه خبری مفاز، یوگا امروزه در کشور ما از فضای کتابخانه و باشگاه های ورزشی گذشته و به محیط کوچه و بازار و محیط کار و اماکن آموزشی و مدارس سردراورده است. بسیاری از مردم به ویژه جوانان یوگا را می شناسند و تعداد قابل توجهی از یوگا کارها، از یوگا به عنوان راه حقیقت خواهی و طریق ورود به عالم معنا نام می برند و از تاثیرات مثبت آن در زندگی می گویند.
با سیری گذرا در فضای مجازی روشن می شود که یوگا به زبان فارسی حجم بالایی را به خود اختصاص داده است به گونه ای که با یک جستجوی ساده در اینترنت در مورد واژه «یوگا» بیش از پانصد هزار یافته و نتیجه در باب یوگا ـ فقط به فارسی ـ پیدا می شود و بیش از ۵۰۰ مطلب به زبان فارسی در سایت ها و وبلاگ ها خود را نشان می دهد و ۳۵ پایگاه الکترونیک مستقل جهت تبلیغ یوگا در فضای سایبر عرض اندام می کند. بعلاوه ۱۵۴ عنوان کتاب و ۳۹۹ پایان نامه و مقاله در مورد یوگا درکتابخانه ملی جمهوری اسلامی به ثبت رسیده است. (در سال 1398)
هر چند تعداد زیادی از کتاب های یوگا در مورد تکنیک ها و فنون یوگا به فارسی تالیف یا ترجمه شده است اما تنوع موضوعاتی که یوگا به آن ها پرداخته است علت اصلی نفوذ یوگا در ایران بوده است. به عنوان مثال کتاب هایی در موضوع یوگای پس از زایمان و یا یوگای صورت منتشر شده است. نکته قابل ذکر این که تقریبا در تمامی کتاب های یوگا به «عرفان بودن یوگا» اشاره شده است و در بسیاری از این کتاب ها، مبانی این ادعا، توضیح داده شده است.
ماهیت یوگا و مراحل آن
اساتید برجسته یوگا در توضیح یوگا می گویند: «برای رسیدن به تعالی می بایست جسم و روح انسان یکی شود و در صورت یکی شدن است که شخص به کمالات انسانی، تهذیب اخلاق و سلامت جسم و ذهن نایل میشود … در یوگا ادعا میشود انسان از طریق یوگا به خود اگاهی رسیده و به خویشتن خویش پی میبرد و قادر به شناخت و دیدن حقیقت می شود»[1] مروجین اصلی یوگا این مکتب را نه فقط یک ورزش بلکه معبری برای وصول به حقیقت میدانند.
«مفهوم یوگا بسیار عمیق تر از آن است که بین عوام شایع است، عدهای آن را ورزش می دانند، گروهی فکر می کنند با یوگا می توانند به زیبایی و تناسب اندام برسند ـ ولی هدف یوگا متعالی تر از موارد فوق است، شخص ضمن خودشناسی به سلامت جسم و ذهن نایل گشته و نهایتاً به آرامش درون دست می یابد.»[2]یوگا در بالاترین سطح به ادعای آگاهی وحدانی عارف اشاره دارد که در آن فرد از من (نفس) خارج می شود و سرشت روحانی او شکوفا می شود.[3]
فرآیند یوگا را هشت مرحله شمرده اند:[4]
«یاما (اعمال و رفتاری که عموم باید انجام دهند)، نیاما (اعمال و روش های شخصی)، آسانا (حرکات)، پرانایاما (کنترل تنفس)، پراتیها را (اعمال فکری و کنترل احساسات)، دهارانا (تمرکز)، دیانا (مدی تیشن) و ساما دهی (خودشناسی و حقیقت)[5]
در یوگا انجام سه مورد اول مورد اهتمام همگانی است و باهدف سلامت جسمی و تفکر آگاهی ساز مورد عمل قرار می گیرد. در مرحله اول (یاما) دستهای از دستورات عمومی و همگانی از جمله صداقت، پرهیز از دزدی، محدودیت در عمل جنسی، دوری از مال و ثروت و هواهای نفسانی توصیه میشود. در قدم دوم (نیاما) مجموعه ای از قوانین و رفتارهای شخصی که شامل روشهای معین فیزیکی و روانی میباشدتعقیب میشود مانند قناعت، ریاضت، خودآگاهی و اعتقاد به خدا. مرحله سوم (آسانا) شامل نگهداری بدندر حالات ویژه به منظور رشد و پیشرفت بدن و آرامش فکر است که پاکیزگی در مجرای کانال ها و رسیدن به نیروی حیاتی به جسم و ذهن به عنوان هدف در این مرحله مورد نظر است.شرح روشهای یوگا را میتوان در کتابهای متعدد هندو از قبیل وداها، اوپانیشادها، بهگودگیتا و تانتراها دید.[6]
سه مرحله آخر در یوگا، یوگای درونی[7] نام دارد و ۵ مرحله اول یوگای بیرونی نام گرفته است. تمامی هشت مرحله در یوگا به «آشتانگایوگا» معروف است.[8] روش هشتخوان پتنجلی قرنها چهارچوبی رایج برای تعلیم و تدریس یوگا بوده است.[9]
امروزه در یوگا، تمرکز فراوانی برحرکات و اعمال و تکنیک های جسمی یوگا (آساناها) صورت میگیرد که هدف هایی از قبیل انقباض و انبساط ششها، انعطاف ستون فقرات، تخلیه مناسب مواد زاید بدن، بالا رفتن مقاومت بدن در مقابل بیماریها، تصفیه خون و جریان صحیح خون با این تمرینها مورد لحاظ قرار میگیرد و طی آن تکنیکهای مختلفی در حالتهای نشسته، شکمی، حرکات دست، حالت دو زانو، حالت سر آموزش داده می شود.
در یوگا زمانی به فرد «استاد» گفته میشود که بتواند حرکات فیزیکی (آسانا) را بدون حرکت اضافی انجام دهد.[10] هر چند در سه مرحله اول یوگا اهداف روانی و روحی هم مورد نظر است اما در مرحله پرانایاما[11]چهارمین رکن در راجایوگای پانا نجلی است. اما پرانایامای مطرح شده در هاتایوگا تمرینات تنفسی خاصی است که مقدمه رسیدن به پرانایامای پاتا نجلی است.[12]که یک فرایند تنفسی است نگاه معنوی و عرفانی برجسته میشود و یوگا خود را به مرز عرفان نزدیک می کند، در این مرحله هرچند در بدو نظر، ورود و خروج منظم هوا مطرح است اما از نگاه یوگیستها با این فرایند تنفسی «نیروی حیات!» کنترل و منظم می شود.[13]
به ادعای ایشان پرانا چیزی فراتر از هواست. چیزی است که در حقیقت نیروی حیاتی است و شامل نیروی تحریکی تمام عناصر در زمین میشود که منشا نیروی اندیشه است و نیروی حیاتی هر موجود زنده است.[14] از همین جاست که پیوستگی میان پرانا و نیروی روح خود را نشان می دهد و در نهایت این پیوستگی به اتحاد روح با خدا پیوند می خورد.
در میان مجسمه های بودا یک حالت مشهور که همان حرکت لوتوس است بیش از دیگر حالتها مشاهده می شود. این حالت یکی از حالت های مراقبه پرانا ست که بودای آسوده را نشان می دهد .[15]
ورود به مرحله چهارم (پرانایاما) در یوگا چنان اهمیت دارد که به «جان یوگا» مشهور است. در همین مرحله است که کانالهای انرژی و کسب انرژی مطرح می شوند[16] و سخن از نادیها و رب النوع ماه و خورشید گفته می شود.[17]
پی نوشت:
[1]ـ یوگای پیشرفته، پی دی شارما ص ۱۴
[2]ـ همان ص ۱۴
[3]ـ جیمز هویت ، یوگا ص ۱۲
[4]ـ ر.ک یوگا سوتره های پتنجلی، سوامی ساتیاناندا ، جلال موسوی نسب ص۲۹
[5]ـ یوگای پیشرفته، پی دی شارما ص ۱۹ / تاریخ جامع ادیان ،جان بایر ناس،ترجمه علی اصغر حکمت ۱۳۸۷ ص ۲۷۰
[6]ـ جیمز هویت، یوگا ص ۲۴
[7]- SAMYAMA [8]ـ یوگای پیشرفته ص ۲۴
[9]ـ جیمز هویت، یوگا ص ۱۳
[10]ـ یوگا پیشرفته ص ۲۷۱
[11]ـ پرانایاما (توقف خود بخودی تنفس
[12]ـ دم گستری در یوگا ص ۹
[13]ـ چاکرا درمانی، شیلا شارامون، رایمون شهابی ص ۱۸۱
[14]ـ جیمز هویت یوگا ص ۱۰۳
[15]ـ همان ص ۱۱۰
[16]ـ یوگای پیشرفته ص ۲۵۰
[17]ـ همان ص ۲۵۴
