تعاملات اقلیت های دینی یزد در دوره قاجار

تعاملات اقلیت های دینی یزد در دوره قاجار/ حمیدرضا شمس اسفندآبادی. یزد: اندیشمندان یزد، 1396.

به گزارش پایگاه خبری مفاز، تاریخ یزد دردوره قاجار، شاهد رخدادهای سیاسی- اجتماعی متعددی بوده است که در مقاطع مختلف به وقوع پیوسته و حیات اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی و حتی حیات فیزیکی (آثار و ابنیه ) آن را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. مسلم است روابط و تعاملات و حتی تقابلات اقلیت های دینی ساکن در یزد ، در این دوره ، فراز و فرود بسیاری را پشت سر گذاشته است. اگرچه به لحاظ کلی شباهت هایی در نوع تعاملات مردم مسلمان یزد با اقلیت های سه گانه زرتشت ، یهود و مسیحیت وجود دارد اما برخی حوادث خاص در دوران پادشاهی هر کدام از قاجارها، تاثیری خاص بر این تعاملات داشته است.

دوره قاجاریه نسبت به زمان ما دوره ای است که آغاز تاریخ معاصر محسوب می گردد و سراسر فراز و فرودش کاملا به طور محسوس و ملموس نمایان است.

شاید بتوان گفت از مهم ترین خدمات قاجار به ایران و ایرانیان ، استمرار و تداوم مذهب تشیع بود که رسما از دوره صفویه آغاز شده بود. آقا محمد خان قاجار به عنوان موسس این سلسله ، علیرغم چهره ای که از او در اذهان عوام و خواص شکل گرفته، دارای تعصب شیعی بود.

همچنین درباره تحولات عصر قاجار، اساسا گفتنی است که وضعیت ایران در ابعاد مختلف  در این دوران حائز ویژگیهایی است که شاید در طول تاریخ این کشور سابقه ای این گونه نداشته باشد، چرا که در این مقطع از یک سو زمام امور در کف ایل نشینانی قرار می گیرد که از زندگانی ایلیاتی به اریکه حکمرانی بر مملکتی چون ایران تکیه زده و با عدم آگاهی نسبت به جریانات جهانی، گاهی بازیچه نیروهای بیگانه ای می شوند که با آمال و آرزوهای متنوع خود، شرق و به ویژه ایران را کلید فتح سیاسی می شمردند، و از سوی دیگر این دوران ، صحنه حرکت نیروهای درونی اجتماعی می باشد که در اثر تضاد و تلاقی میان باورهای اعتقادی و افکار نوین با استبداد و بی لیاقتی سلاطین ، جنبش های پرمایه ای چون : تنباکو ، مشروطیت و… را شکل می دهند.

مسلمان شدن یزدی ها که از زمان خلافت عثمان شکل گرفته بود با روی کار آمدن دولت قدرتمند صفوی به علت نزدیکی یزد به پایتخت آنان، رنگ و لعاب شیعه اثنی عشری گرفت. تا آن جا که یزد از آن زمان تا کنون به یک شهر مذهبی تقریبا به طور کامل با گرایش شیعه دوازده امامی شهرت یافته است. به موازات رشد، گسترش، تداوم و تثبیت اسلام شیعی در یزد دوره قاجار ، اقلیت های دینی زرتشتی ، یهودی و مسیحی نیز نه تنها منفعل نبودند که فعالانه به حیات و نفوذ و بعضا به تبلیغات خود ادامه می دادند.

در کنار هم زیستن پیروان ادیان مزبور خودبه خود ، تعاملات و ارتباطات و حتی تقابلات زیادی را موجب گردید که بررسی آن ها موضوع مورد بحث این کتاب می باشد.

در این کتاب می خوانیم:

فصل اول: کلیات
– نگاهی گذرا به موقعیت اهل ذمه در فقه و احکام اسلامی
– ضرورت های خاص انجام پژوهش حاضر
فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق
– نقد و بررسی برخی از شاخص ترین منابع مورد استفاده
– پیشینه پژوهش
فصل سوم: مختصری از تاریخ و جغرافیای یزد
جغرافیا ، بستر تاریخ
– مختصری از جغرافیای طبیعی و تاریخی یزد
– سیر تکوین شهر نشینی در یزد در گستره تاریخ
– تاریخ اجتماعی یزد در دوره قاجار
فصل چهارم: دین زرتشت در یزد
– سوابق و دیرینگی ارتباط متقابل مسلمانان صدر اسلام و زرتشتیان در ایران
– اوضاع و احوال زرتشتیان از منظر سفرنامه های خارجیان
– بزرگان زرتشتی و اقدامات ایشان
– انجمن ها و موسسات زرتشتیان
فصل پنجم: یهودیت در یزد
– درآمدی بر واژه دین یهود
– پیشینه تاریخ یهودیان در ایران از ابتدا تا دوره قاجار
– تغییر اوضاع یهودیان ایران پس از دوره قاجار
– یهودیان ایرانی مشهور
-گفتارهایی در مورد نحوه تعاملات و تقابلات یهودیان یزد در دوره قاجار
فصل ششم: مسیحیت در یزد
– معرفی مسیحیت ایران در آستانه اسلام
– تاریخچه مسیحیت د رایران
– فعالیت انجمن تبلیغی کلیسا در یزد دوره قاجار
– بررسی کیفیت کارکرد مبلغان تبشیری در یزد عهد قاجار
– شیوه و راهکارهای تبلیغی انجمن
– راهکارهای انجمن در جذب مسلمانان
– تاسیس دبیرستان دخترانه یزد و ادامه سیاست های تبلیغی انگلیسی ها
– گفتارهایی در مورد کیفیت تعاملات و تقابلات مسیحیان یزد دوره قاجار
– مطلبی از سفرنامه سر پرسی سایکس
– نتیجه گیری
– ضمائم