به گزارش پایگاه خبری مفاز، شیخ عبدالله جبری، دبیرکل جنبش الامه لبنان در نشست علمی «نقش تصوف در بیداری امت اسلامی» که از سوی دانشگاه ادیان و مذاهب برگزار شد، گفت: آرای مختلفی درباره تعریف تصوف وجود دارد؛ نزدیک‌ترین و مختصرترین آن، تعریف زکریا انصاری است که گفته تصوف علم شناخت احوال و حالات تزکیه نفوس و تعمیر احوال است.
وی افزود: از نظر تاریخی مورخان متعدد و فلاسفه‌ای چون ابن سینا و غزالی به تصوف پرداخته‌اند و علمای کلام هم آرای متفاوتی در مورد تصوف و مبانی آن دارند. در طول مدتی طولانی تصویری از تصوف ایجاد شده که سبب ظلم به آن شده است و تصوف را به عنوان منهج روحی منعزل از جامعه و منزوی و دورافتاه از مسائل جامعه معرفی کرده که صرفا به دنبال برخی عبادات است. تصوف عبارت از مجموعه‌های پیچیده‌ای است که آنها به آگاهی و بصیرت دینی دست یافته‌اند و رابطه مرید و مرادی دارند. در صوفیه برای مواجهه با تحدیاتی که درباره مضامین این مرام وجود دارد، به خصوص از ابتدای قرن ۱۹ حوادثی رخ داده است و کسانی چون عبدالکریم الخطابی و عمر مختار در لیبی به آن پرداخته‌اند.
تلاش برای عقلانی کردن تصوف
دبیرکل جنبش الامه لبنان تصریح کرد: دو نوع نگاه در صوفیه وجود دارد؛ نگاهی که با اندیشه استعماری مواجهه داشته است و نگاهی دیگر که احکام و آموزه‌های اسلام را عقب‌مانده می‌داند. این به آن معنا نیست که اصلاحات در تصوف در دوره اخیر صورت گرفته باشد، بلکه از ابتدا در اندیشه‌های کسانی مانند امام غزالی و ابن عربی وجود داشت. آنان تلاش کردند که جایگاه اندیشه و عقل را به تصوف برگردانند و احیا کنند. حال نقش تصوف در جامعه فعلی اسلامی چیست و آیا تصوف ابزارهای شناختی لازم را برای ایجاد تقریب در میان امت اسلامی داراست؟ پاسخ مبتنی بر اندیشه جوهری اسلام است و ما هر پروژه‌ای را که خارج از چارچوب اسلام باشد، نمی‌پذیریم. ما اندیشه‌هایی را می‌پذیریم که نگاه اسلامی به اعتقادات جامعه دارند و اکثریت جامعه به آن معتقدند و تصوف هم قابلیت و راه حل‌های روشی و شناختی را برای تقریب مذاهب در جامعه اسلامی دارد.
وی اظهار کرد: پدیده شریعت اسلامی از طریق آرای متعدد می‌تواند در عرصه‌ها و ساحت‌های مختلف جامعه اسلامی حتی در سطح بین‌المللی، توسعه پیدا کند. تصوف اعتقادات متعدد را پذیراست و روش آن تقارب بین ادیان و مذاهب اسلامی است و طبق آن همه ادیان چهره‌های مختلف یک اصل جوهری هستند و معتقد به ایجاد یک فضای اخلاقی جهانی است، در حالی که فقها مشغول ارزش‌های منطقه‌ای فردی و بیان احکام و آرای فقهی هستند و عمدتاً به مباحث اخلاقی می‌پردازد، اما ما در تقریب مذاهب بیش از مباحث فقهی به مباحث اخلاقی نیاز داریم. بنابراین محور تصوف تمرکز بر روی انسان موجود در هر مکان جغرافیایی است و ارتباط نزدیک اقوام و نژادهای مختلف اهمیت دارد.
انتقاد از رفتار برخی اسلام‌گراها در بهار عربی
دبیرکل جنبش الامه لبنان گفت: روش تصوف و صوفی همکاری با دیگران است. تصوف واقعی به دنبال اسلام فردی نیست، بلکه قرائات مختلف اسلامی را می‌پذیرد و در یک کلام انفتاح فکری دارد. بنابراین ما نیازمند بازگشت تصوف حقیقی هستیم. اغلب افرادی که رو به اسلام آورده و می‌آورند روحانیت و معنویت تصوف را دوست دارند و اینها بیشتر از کسانی هستند که به اسلام سیاسی گرایش دارند، زیرا در اسلام سیاسی برخی دین را به خدمت سیاست می‌گیرند. دیده‌ایم کسانی که معتقد به اسلام سیاسی بودند، در بهار عربی چه کردند؟
جبری با تأکید بر اینکه وهابیت دشمن شیعه و اهل تسنن است، افزود: وهابیت نمی‌توانست به قدرت و قوت برسد، مگر بعد از ضعیف کردن اندیشه‌های صحیح تصوف اسلامی. مسلک وهابی‌ها خشکاندن ریشه‌های معنویت در بین مسلمین است. وقتی به زیارت پیامبر(ص) می‌رویم و تسبیح در دست داریم، جلوگیری می‌کنند و حتی می‌خواهند مصادر و منابع معنویت را بخشکانند تا قلب مؤمنان را دچار قساوت کنند. ۱۳ سال حوادثی را که در قالب بهار عربی رخ داد دیدیم و به راحتی با شعار الله اکبر انسان‌ها را کشتند. وقتی این جنایتکاران از کشورهای مختلف جمع شدند، همه معتقد به آموزه‌های سلفی بودند، نه تصوف و حتی یک صوفی‌مسلک در بین آنها وجود نداشت. در آفریقا هم کشمکش مذهبی بر مبنای اندیشه‌های وهابی است نه تصوف.
وی اضافه کرد: به همین دلیل امیدوارم که ارتباط خوبی بین شیعه و متصوفه صورت بگیرد و نیتی جدی برای نزدیکی بیشتر با متصوفه وجود داشته باشد. دیدارها و نشست‌ها و کنفرانس‌ها اتفاق بسیار خوبی است، اما باید در بین رفت و آمدهای علمی شیعه و اهل سنت متصوفه عمل حقیقی شکل بگیرد و حمایت معنوی و مادی برای توسعه این نوع رفت و آمدها ایجاد شود. حفظ و حمایت از دستاوردهای انقلاب اسلامی باید از طریق مبارزه با فتنه مذهبی و تفرقه بین شیعه و سنی صورت بگیرد. حفظ دستاوردهای انقلاب می‌تواند از طریق متصوفه در اهل سنت هم انجام شود و از فتنه‌های مذهبی دورتر شویم. موضوع تصوف اهمیتی کمتر از قضیه فلسطین ندارد. قضیه‌ای که پرچم آن را امام خمینی(ره) و امام خامنه‌ای بر دوش دارند و متصوف هم کمتر از این مسئله نیست.
صوفیه واقعی عاشق اهل بیت(ع) است
وی در پاسخ به این پرسش که با برخی بزرگان تصوف که نزدیک به آمریکا هستند یا کسانی چون عبدالقادر گیلانی و احمد سرهندی، که شیعه را رافضه و اهل بدعت می‌دانند، باید چگونه مواجه شویم؟ تصریح کرد: مشایخ صوفیه چه سابقین و چه لاحقین به اهل بیت(ع) عشق و محبت دارند. البته برخی از اهل تصوف اعتقادات مخالفی داشته‌اند یا شاگردان آنها آرایشان را تحریف کرده‌اند، ولی صوفیه حقیقی به محبت و حتی طوفان محبت و عشق به اهل بیت(ع) توصیه می‌کند. دشمن امت اسلامی به خصوص در سال‌های اخیر ضعف‌های امت اسلامی را بررسی و تحلیل کرده، ولی ما خودمان را تحلیل نکرده‌ایم. آمریکا در سوریه به نورالدین زنکی، که اهل تصوف است، نزدیک شد تا تفرقه ایجاد کند. در عراق نیز مساجد اهل سنت که نام اهل بیت(ع) داشت و همچنین نمادهای شیعه را منفجر می‌کردند تا بین شیعه و سنی تفرقه ایجاد کنند. باید آگاه باشیم، زیرا دشمن در کمین نشسته است و نیز شیعه و صوفیه اهل سنت باید متحد شوند. امروزه به راحتی می‌توانیم صوفیه را از طریق اینترنت بشناسیم و حتی مجاهدانی که در فلسطین برای آزادی آن مبارزه کردند، اهل تصوف بودند و جمهوری اسلامی باید با آنان برای آزادی فلسطین همکاری کند.
جبری با بیان اینکه برخی از ایرانیان و شیعیان تصور می‌کنند که تمامی اهل تسنن جزء داعش و مخالف اهل بیت(ع) هستند، گفت: این سخن درست نیست و اندکی از اهل تسنن وهابی و سلفی مخالف شیعه هستند و غالب تصوف اهل سنت به دنبال نزدیکی با شیعیان هستند و باید با اتحاد دشمنان را سرکوب کنیم.
وی در پاسخ به این پرسش که با عنایت به حضور ادیان و مذاهب مختلف در لبنان، متولیان امور تبلیغی خصوصا اسلامی می‌توانند شروع‌کننده گفت‌وگوی ادیان و متصوفه در سطح جهانی باشند؟ اظهار کرد: در لبنان اهل تصوف عمدتاً نقشبندیه و شاذلیه و در عراق قادریه هستند. در این کشور یهودی وجود ندارد و همه به اسرائیل مهاجرت کرده‌اند. در سطح جهانی چندین اجلاس بین شیعه و سنی برقرار کرده‌ایم و باید این نشست‌ها بیشتر شود. متصوفه معتقد به پذیرش دیگری و مخالف است و به نظر آن مسلمین حول محور توحید مشترک هستند. البته متصوفه خطا می‌کنند، ولی حاضریم در این باره بحث کنیم.
جبری در پاسخ به این پرسش که با وجود طرق مختلف در تصوف، آیا می‌توان رأی واحدی را در بین آنها یافت تا گفت‌وگو انجام شود؟ گفت: این تعدد به معنای اختلاف نیست، بلکه گروه‌های صوفیه اوراد مختلفی دارند و یکی صدبار و دیگری هزار بار الله اکبر و الحمدلله می‌گوید؛ در مبانی فقهی اختلاف ندارند و اصل مهم برای آنها رسیدن به قرب الهی و عبادت است، یعنی قرب پیدا کنیم تا قوی شویم و در تعامل با مردم و دیگران ارتباط خوبی را برقرار کنیم.
