به گزارش خبرنگار پایگاه خبری مفاز، هادی وکیلی، دانشیار گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد، در حاشیه همایش منشور روحانیت که در مشهد برگزار شد، به تبیین اسناد مبارزات انقلابی علمای حوزه علمیه خراسان پرداخت، مشروح سخنان وی در ادامه می خوانید؛
بحث ما در راستای بررسی مواضع سیاسی عالمان خراسان به ویژه در دوره پهلوی مبتنی بر اسناد آرشیوی در منابع موسسات اسنادی و با تمرکز بر روی اسناد یکی از عالمان موفق حوزه علمیه مشهد مقدس، حضرت آیت الله سید جعفر سیدان می باشد.
در عصر غیبت یکی از عوامل ماندگاری، اقتدار، رشد و گسترش و موفقیت در عرصه های مختلف جامعه شیعه کُنش ها و فعالیت های عالمان شیعه بوده است، مجالی نیست که در یک مطالعه تطبیقی و مقایسه ای نشان دهیم که نقش عالمان شیعی در گسترش تشیع در شمار مولفه های اصیل و بنیادین رشد تشیع در تاریخ است.
در دوران معاصر عالمان شیعه با توجه به تغییراتی که در بافت زمان و مکان رخ داد و اوضاع جهان دچار تغییراتی شد، با تغییرات مدرنیزم و ورود به جهان و تغییر در ساخت فرهنگ، ساخت قدرت و عناصر سیاست و اقتصاد در تمام این مؤلفه ها، عالمان شیعی در فضای جدید وارد عرصه متناسب با زمان در مساله تبلیغ اسلام و تشیع شدند.
مبتنی بر این که عالم شیعی که وظیفه خودش می دانست در تمام عرصه های فرهنگ، اقتصاد و سیاست ورود پیدا کند، تمرکز بر روی مبارزات ضد استعماری و ضد استبدادی در کل جهان اسلام عمدتا در بخش شیعی جهان اسلام به ویژه با تمرکز روی حوزه ایران و عراق شکل گرفت.
در یکی دو قرن اخیر شواهد تاریخی فراوانی برای آن در اختیار داریم. بخشی از این مسیر مقاومت همراه با ارائه رویکرد نوآورانه در اجزاء سیاست، اقتصاد و فرهنگ در حوزه خراسان شکل گرفت.
در دوره قاجار، دوره مشروطه، دوره پهلوی اول آنچه رخ داد در حوزه خراسان . در حوزه مشهد از ویژگی های بارزش این است که اصولا هر وقت به میدان آمده بیش از اینکه بر اساس هیاهوهای سیاسی به صحنه بیاید، مبتنی بر مولفه های اصیل علم دینی، معرفت دینی و عرضه معرفت دینی مبتنی بر نیاز زمان به میدان آمده است.
در دوره پهلوی دوم یک کار مهمی که کمتر دیده شده و باید به عنوان مقدمه تحلیل سیاست و تعاملات سیاسی و درگیری ها فهمیده شود این است که: ما در این مقطع سه جریان مهم در ایران داریم؛ جریان چپ و کمونیست، جریان ملی و ناسیونالیسم و جریان مذهبی.
همزمان که حوزه علمیه، جامعه دینی و مذهبی باید خودش را عرضه کند باید تکلیف خودش را با این دو رقیب نیز معلوم نماید.
در دهه ۴۰ و ۵۰ می بینیم که جبهه جریان چپ و جبهه جریان ملی حذف می شود یعنی نیروهای مذهبی از حدود ۱۴۰ و ۱۴۵ به بعد عنصر اصلی فعالیت در فضای سیاست و فرهنگ در ایران معاصر هستند.
در این موقعیت با قیام امام راحل مواجهه می شویم در سال ۴۱ و ۴۲ و مراحل بعد ۴۳ به ویژه داستان کاپیتلاسیون که به اعتقاد بنده نقطه آغازین رویکرد براندازانه حضرت امام در روابط با سیاست و حاکمیت است؛ عالمان دینی مشهد از این حرکت حمایت کردند.
در این مسیر از فعالانی که بسیار قوی و جدی فعالیت و حمایت می کند مرحوم آیت الله شیخ مجتبی قزوینی و مرحوم آیت الله میلانی است.
یکی از کسانی که در این ایام وارد میدان می شود و کُنش های سنگینی که از ایشان رخ داده و قابلیت مطالعه عمیق و جدی تر دارد، آیت الله سید جعفر سیدان است که جزو مفاخر این شهر و کشور و جامعه شیعه است.
انتخاب آیت الله سیدان برای طرح بحث در جامعه امروز معطوف به این بود که بدانیم که چقدر گستره ورود عالمان دینی به عرصه مبارزه باز و وسیع بوده است.
در مشهد جریانی شکل می گیرد که علاوه بر عالمان اصلی شهر، بخشی از طلاب و روحانیان عالم و فاضل جهان به میدان می آیند که در راس آنها مقام معظم رهبری هستند.
در کنار ایشان، طیفی مبارز به شکل گسترده تر و در عرصه سیاست وسیع تر به میدان می آیند می بینیم که برخی از عالمان دیگر هم با اندکی رویکرد متفاوت اما در مجموع در همین میدان همرزم و همسنگر در عرصه فعال هستند.
چون شعاع منور حرکت مقام معظم رهبری موجب شده ما دیگران را کمتر مورد مطالعه قرار دهیم، با توجه به اینکه دهها عالم و روحانی خوش فکر، فعال و موفق با کُنشگری های بسیار جزیی که گاهی اوقات متاسفانه ثبت و ضبط هم نشده است و از معایب حوزه معاصر ما گستره سنت شفاهی و ضعف سنت مکتوب است، خیلی ها صدها خاطره دارند که ثبت و ضبط نمی شود و از بین می رود، باید از این داشته ها بهره مند شد و خاطرات را نقل، مکتوب و مستند نماییم.
قسمتی از اسنادی که از آیت الله سیدان در اختیار است به عنوان یک نمونه از شخصیت های فعال در دهه 40، 50 و 60؛ گزارشی کوتاه ارائه می شود:
در مجموع آنچه ما می دانیم آیت الله سیدان در دوره پهلوی معتقد بوده که جامعه در عصر غیبت نیاز به اصلاح دارد، دین باید به میدان جامعه و سیاست بیاید برای اصلاح فرایندهای نادرست و فساد انگیز سیاسی و مبتنی بر یک راهکارو رفتار و راهبرد دینی اوضاع سیاسی را اصلاح کنیم.
وقتی حرکت انقلابی شکل می گیرد به رهبری امام راحل، آیت الله سیدان در تمام سال های 40 تا 57 از این حرکت حمایت می کند و هم مسیر با آن است و بعد این مشی به پیروزی انقلاب اسلامی و تاسیس نظام مقدس جمهوری اسلامی منتهی می شود.
بعد از تاسیس انقلاب اسلامی نیز آیت الله سیدان از آغاز 22 بهمن 57 تا امروز مشی کلی سیاسی حمایت از جمهوری اسلامی، حرام بودن حرمت تضعیف نظام و به عنوان خط قرمز دانستن تضعیف نظام و البته در عین حال نقد و اشکالاتی که نسبت به مدیریت ها و روش ها دارند؛ ضروری است و انتقال این خطاها، نقض ها و ضعف ها و فسادهای احتمالی به مراکز مختلف و مسئول مورد توجه بوده است.
ایشان همچنان همان مشی اصولی و کلی را ادامه می دهند که تا به امروز مشاهده می شود.
